حقوق کودک: حقوق معنوی، دلیل تقدیم حق الناس، اصل تکثیر اولاد- حرمت تعقیم

یادداشت

درباره حقوق کودک از حق حمل شروع کردیم و بحث بعدی آن تحدید نسل بود گفتیم آنچه از آیات و روایات استفاده می شود اصل در فرزند آوری تکثیر اولاد است خلاف آن که تحدید نسل است نیازمند به دلیل است.
تعقیم
آیا تعقیم جایز است؟ خواه دستگاه بگذارند یا دارویی بدهند که دیگر فرزند نیاورد. دو مطلب در این بحث مطرح است.
تعقیم دارای مباحثی است
بحث اول: از کار انداختن قوه شهوت و مانع بچه دار شدن( اخصاء و خواجه شدن) به عبارت دیگر قوه شهوت را ازبین ببرد
بحث دوم: قوه شهوت را از بین نبرد اما کاری کند که دیگر بچه دار نشود.
حکم تعقیم در دو بخش به عنوان اولی و دیگری به عنوان ثانوی مطرح می شود
بخش اول- حکم اولی تعقیم
آیا تعقیم جایز است و شخص حق دارد قوه شهویه که به آن اخصاء می گویند را نابود کند یا اینکه قوه شهویه را از بین نرود ولی کاری کند دیگر بچه دار نشود؟
مراجع تقلید مانند محقق خویی می فرماید: لا یجوز للمرئة او الرجل تعقیم نفسیهما بحیث لا یتمکنان بعد ذالک من الانجاب ابدا علی الاحوط( صراط النجاه 1/310). امام راحل می فرماید:
مسألة 2- يحرم تناول كل ما يضر بالبدن، سواء كان موجبا للهلاك كشرب السموم القاتلة‌ و شرب الحامل ما يوجب سقوط الجنين، أو سببا لانحراف المزاج، أو لتعطيل بعض الحواس الظاهرة أو الباطنة، أو لفقد بعض القوى، كالرجل يشرب ما يقطع به قوة الباه و التناسل، أو المرأة تشرب ما به تصير عقيما لا تلد.[1]
از عبارت امام راحل (عام و خاص)استفاده می شود یعنی از کار انداختن قوه شهوت و عقیم سازی جایز نیست( او لفقد بعض الاقوی یعنی شهوت باقی بماند اما تناسل دیگر نشود) ولی از عبارت محقق خویی فقط حرمت تعقیم استفاده می شود( لایجوز للرجل او المرئة تهقیم نفسیهما). بنابر فتوای محقق خویی اگر نظر به عموم ندارند که اخصاء اشکال دارد یا اشکال ندارد خود را نمی توانند تعقیم کنند آری از این جهت که اخصاء سبب تعقیم می شود جایز نیست ولی اگر غریزه شهوت را از بین ببرد و تعقیم نکند محقق خویی می فرماید اشکال ندارد. فتوای اکثر فقهای معاصر مانند آیت الله گلپایگانی و مراجع حاضر می فرماید تعقیم جایز نیست. بنابراین در دو بخش بحث می کنیم بخش اول در جواز و عدم جواز اخصاء است.
بخش اول دارای دو مقام است
مقام اول: حرمت الاخصاء
قیل و قائل بسیاری از بزرگان هستند گفته اند اخصاء جایز نیست. به چهار دلیل بر حرمت اخصاء اقامه شده است دو دلیل از کتاب و دو دلیل دیگر روایی و قاعده لاضرر است.
دلیل اول: آیه تهلکه
خداوند می فرماید: و لا تلقوا بایدکم الی التهلکة
بدست خودتان، خودتان را به هلاکت نیندازید. بطور مفصل در سال های قبل در مورد این که بحث کردیم. گفتیم از این آیه استفاده می شود اضرار به نفس مثل خودکشی و شبیه آن جایز نیست اما غیر آن را نمی توان از آیه شریفه استفاده کرد. مثلا اگر کسی به درس برود سرما می خورد یا احتمال عقلایی ابتلا به ویروس کرونا داده می شود آیا با این احتمال عقلایی جایز است خارج از خانه برود؟ اگر اضرار به نفس در این حد حرام است جایز نیست خارج از خانه شود اما اگر دلیل بر حرمت در این حد اضرار نداشته باشیم جایز است از خانه خارج شود. محقق خویی می گوید این مقدار از احتمال اضرار به نفس حرام نیست در نتیجه تهلکه شمرده نمی شود. و از آیه استفاده می شود که مطلق اضرار به نفس حرام نیست بلکه اضراری که مانند خودکشی باشد و از کارانداختن قوای شهوت نیز مصداق اضرار به نفس می شود لذا حرام است شخص قوه شهوت خودش را از کار بیندازد. قوه شهوت از قوه های خدا دادی است و نسل با این قوه ادامه پیدا می کند اگر از کار انداختن این قوه جایز باشد سبب می شود افراد زیادی دست به از کار انداختن قوه شهوت می افتند. لذا از بکار انداختن قوه بویایی نیز جایز نیست شامل آیه تهلکه می شود بنابراین از کار انداختن قوه شهویه تهلکه است و حرام است. یکی از ادله امام راحل در حرمت تعقیم و تحدید نسل همین آیه تهلکه است و فقهی را نمی شناسم خودکشی و شبیه آن را جایز دانسته اند. مطلب دیگر اینکه حرمت تعقیم فرق نمی کند انسان عاقل یا مجنون باشد حرام است.