سیره عقلائیه، تمسّک به دلیل انسداد

یادداشت

1. إنسداد کبیر: انسداد باب علم و علمی در اکثر احکام شرعی از ابتدای کتاب الطّهارة تا انتهای کتاب الدّیات است.
2. إنسداد صغیر: إنسداد باب علم و علمی در یک موضوع خاص یا یک علم خاص یا برخی فروعات احکام مطرح است. مثلاً برخی محققان حوزه در علم رجال معتقد به انسداد باب علم و علمی هستندیا مثلاً جریان انسداددر پذیرش قول زن در امورات مربوط به خود.
نتیجه انسداد کبیر این است که مطلق ظنّ در تمامی احکام شریعت حجت باشد(ظنّ مطلق) و نتیجه انسداد صغیر این است که مطلق ظنّ در همان موضوع خاص حجت باشد.
انسداد کبیر پنج مقدمه دارد:
1. کسی که ملتزم به اسلام است علم إجمالی به وجود واجبات و محرّمات دارد.
2. باب علم و علمی منسدّ است؛ یعنی نه یقین برای ما ثابت می شود و نه ظنّ معتبر با یک دلیل خاصی حاصل نمی شود.
3. پس از پذیرش اسلام و علم اجمالی به واجبات و محرّمات، إهمال و رها کردن احکام شرعیّه جایز نیست.
4. باید مکلّف فراغ ذمّه پیدا کند و برای این امر چهار راه وجود دارد: 1.تقلید کند. 2.احتیاط کند. 3. رجوع به اصول عملیّه داشته باشد. 4.به ظنّ عمل کند.
سه طریق اول منتفی است؛ تنها راه عمل به ظنّ می ماند.

البته ظنّ هم دو طرف دارد: 1.طرف راجح.2. طرف مرجوح. ترجیح مرجوح بر راجح قبیح است؛ پس عمل به ظن مطلق در برابر ظنّ خاص حجت است. از این انسداد باب کبیر جوابهایی داده شده است.
مرحوم آخوند :
أمّا المقدّمة الاولی و إن کانت بدیهیّةً إلّا أنّه قد عرفت إنحلال العلم الإجمالی بما فی الأخبار الصّادرة عن الأئمة علیهم السلام الّتی تکون فی ما بأیدینا من الرّوایات فی الکتب المعتبرة و مع الإنحلال لا موجب للإحتیاط ..........و هو غیر مستلزم للعسر فضلاً عن اختلال النّظام؛
ما در اسلام اخبار فراوانی از ائمّه داریم که احکامی در آنها بیان شده و این روایات در کتب معتبره هم هست. علم إجمالی کبیر به أحکام در أخبار منحل می شود و تبدیل به علم تفصیلی به احکام و شکّ بدوی درغیرآن می شود. پس مقدمه اول إنسداد از بین می رود.
طبق بیانی دیگر مقدمه دوم خدشه دار می شود( که تقصیل آن درجای خود )چون سیره عقلائیه قطع آورنسبت به خبر واحد ثقه داریم و همچنین نسبت به ظواهر کتاب وسنّت واگر خبر واحد در روایات حجت باشد إنسداد باب علمی نخواهیم داشت.
یکی از مهم ترین جوابها برای ردّ دلیل إنسداد همین دلیل آخر است. این جواب ها مبتنی بر این است که سیره های عقلائیه را حجت بدانیم و اگر حجت ندانیم باب علم و علمی منسدّ است. اخباری هم که حجیت خبرواحد را بیان می کنند برگشتشان به همین سیره عقلائیه است. دلیل حجیت ظواهر هم سیره عقلائیه است. پس اگر سیره عقلائیه را نپذیریم باب علم و علمی در اکثر احکام منسدّ می شود. و نتیجه اینکه نه یقین و نه ظنّ معتبر نسبت به احکام نخواهیم داشت.