سیره عقلائیه

یادداشت

بحث ما راجع به کاشفیت عدم ردع از امضای معصوم بود. وجه مختار ما در مورد کاشفیت عدم ردع از امضای معصوم دلالت حالیّه . نتیجه ای که از مباحث استفاده شد را بیان می کنم:
اولاً: سیره های عقلائیه ای که محلّ ابتلای عموم بوده و در حال حاضر هم محلّ ابتلاست اصلاً محلّ نزاع نیست و به نظر می رسد اینگونه موارد نیازی به کاشفیت عدم ردع هم ندارند. مثلاً حجیت ظواهر یکی از مواردی است که در آن تمسّک به سیره های عقلائیه می شود و نیاز به بحث عدم ردع ندارد.
روایات متعدّد و شواهد و قرائن فراوانی در روایات و بحث تاریخی و عمل اصحاب و عمل جمیع فقها وجود دارد که که عمل به ظواهر یکی از مواردی است که شکّی در حجیت آن نیست. حجیت خبر واحد هم همین طور، هرچند از طریق عدم ردع می توانیم حجیت ظواهر و خبر واحد ثقه را به دست آوریم
ثانیاً: بسیاری از سیره های عقلائیه چه معاصر معصوم و چه مستحدث براساس ادلّه حرمت ظلم و دلیل لا ضرر و لاضرار قابل تصحیح است. سیره های عقلائی موجود در حقوق معنوی رایج مثل: حق اختراع، حق اکتشاف و مانند اینها مورد توجه قرار می گیرد. اگر کسی مطالبی را در جهت تألیف یک کتاب جمع آوری کرده باشد، اگر این حقوق بر اساس قانون هم تثبیت نشده باشد، ضایع کردن این حقوق بر اساس ادلّه حرمت ظلم و دلیل لاضرر و لاضرار ضمان آور است.

ثالثاً: باب معاملات دارای إطلاقات و عموماتی است که می توان در موارد بسیاری به آنها مراجعه کرد و نکته مهم در اینجا وجود قرائن بسیار مانند سیاق و ظهورات روایات است که به انسان اطمینان می دهد که باب معاملات محوّل به سیره های عقلائیه است. شارع مقدّس اصل اولیه را بر تبعیّت از سیره های عقلائیه در باب معاملات قرار داده مگر مواردی که مورد نهی قرار گرفته است؛ مثل نهی از معاملات ربوی. لکن مشرب شارع نسبت به معاملات همان روش عقلائی است و نیازی به بحث کاشفیت عدم ردع از امضای معصوم نداریم.
رابعاً: إرتکازات عقلائیه را باید بررسی کنیم. إرتکازات عقلائی معاصر و مستحدث داریم. در رابطه با إرتکازات عقلائیه ای که به مرحله فعلیت نرسیده اند دو نکته بیان می کنیم:
1.ما از طریق عدم ردع نمی توانیم کاشفیت از امضای معصوم نسبت به این إرتکازات را داشته باشیم( به صرف اینکه إرتکاز عقلائی است)؛ چون این إرتکازات هنوز به مرحله عمل نرسیده اند تا اینکه بخواهیم از عدم ردع معصوم نسبت به آنها امضای معصوم را کشف کنیم.
إرتکازات عصر معصوم را نمی توان از طریق عدم ردع تصحیح کرد چه رسد به إرتکازات مستحدث که کاملاً راه کاشفیت عدم ردع در آنها بسته است.
2.چه بسا این إرتکازات عقلائی از طریق ادلّه حرمت ظلم و دلیل لاضرر و لاضرار قابل تصحیح باشد. به این معنا که هر إرتکاز عقلائی که وجود داشته باشد که هنوز به مرحله عمل نرسیده لکن اگر به آن إرتکاز عقلائی عمل نکنیم ضرر عقلائی و عرفی محسوب می شود. این إرتکازات هم قابل تصحیح هستند.
در نهایت به این نتیجه رسیدیم که سیره های عقلائیه این چنینی که برخی اصولی ها به دنبال این هستند که از طریق عدم ردع پیش بیایند، این تفصیل ها را نیاز ندارد و ما در جمع بندی بحث واضح کردیم که از طرق مختلف می توانیم به حجیت سیره های عقلائیه دسترسی داشته باشیم و نیاز آنچنانی به کاشفیت عدم ردع از امضای معصوم نداریم تا اینکه بخواهیم در چالش های عدم اثبات امضای معصوم گرفتار شویم.