فقه نظام اجتماعی

یادداشت

بحثهای ما در زمینة نظام اجتماعی منابعی که بررسی می‌کردیم خصوصا قرآن کریم و بحث ما متمرکز شد روی سوره‌های مکی به لحاظ این که می‌خواستیم بگوییم قبل از تشکیل حکومت و دولت اسلامی در سوره‌های مکی چه نگاهی به منظومة اجتماعی شده است و بعد منتقل شدیم به کاری که حضرت آیت الله شمس الدین انجام داده بودند در کتاب فی الاجتماع السیاسی الاسلامی و بحث را از وجوه مختلف از زوایای متعددی که ایشان بحث اجتماع سیاسی اسلامی را به عنوان یک موضوع قابل طرح وقابل توجه در فقه مطرح کردند هر چند فقهاء با این نگاه و با این دید به بسیاری از مسائل توجه نکردند یا توجه کردند اما تصریح نکردند ایشان این بحث را از آن حالت ضمنی بودن یا در حاشیه بودن بیرون آوردن و یک موضوع مستقل فقهی سیاسی اجتماعی قرار دادند و مجموعه‌ای از مسائل فقهی مرتبط به این منظومة اجتماعی سیاسی را عنوان کردند این یک گام خیلی خوبی بود و در حقیقت یک گام مکملی است که در کنار آن طرح شهید صدر می‌آید و قوت علمی می‌دهد به این بحثها که در حوزه‌های علمیة ما با یک نگاه تخصصی به بحثهای اجتماعی سیاسی پرداخته شود و جزء آن میراث علمی مهمی که بر جلسة مکتب و اهل بیت دارد در بیاید هر چند که امت اسلامی از دولت اسلامی اهل بیتی در طول تاریخ بسیار محرومیت داشته است به محرومیت کشیده است و کمتر فرصت پیدا شده بود که روی این بحثها کار شود این یکی از بازتابها و آثار مثبت و مهم این طرح علمی آیت الله شمس الدین بود که مورد استفاده قرار گرفت و به لحاظ این که ایشان مدخلیهای متنوعی برای این بحث مطرح کردند ما استفاده کردیم که این مدخلهای متنوع یک نتیجة خیلی خوبی داد و می‌دهد به ما که ما ضمن نگاه کلان به مباحث اجتماعی از نگاه ریز و مصداقی نباید دور باشیم و نباید مصادیق را کم اهمیت دهیم در بحثهای فقهی و اجتماعیمان بلکه بید همزمان حق به نگاه را نگاه از بالا یعنی نگاه کلان که خط دهنده و جهت دهندة به بحثهای مصداقی خواهد بود و مثل شاقولی خواهد بود که انسان را در مصادیق می‌تواد راهنمایی کند و جهت آن مصادیق در ضمن بحثهای طولانی ومفصلی که پیش می‌آید گم نشود و بحثهای مصداقی هم مهم هستند چون در تطبیق کلیات بر مصادیق باز انسان در فهم مصداق در حقیقت یک نوع تعریفی برای آن کلی و آن مفهوم به دست می‌آید با تعریف مصداقی ما به طور دقیق به آن مفهوم خواهیم پرداخت یعنی آن مفهوم در افق ذهن ما با آن کل نگری وکلیت گرایی نمی‌ماند بلکه ترجمه می‌شود