فقه نظام اجتماعی

یادداشت

بحث ما در نظام اجتماعی بود که طبق روشی که داشتیم سوره‌های مکی قرآن را اجمالا برخی از سوره‌ها را بررسی کردیم و مجموعه‌هایی گوناگون از آیات کریمه را که به مباحث اجتماعی ارتباط داشتند مورد مطالعه و دقت قرار دادیم و به اینجا رسیدیم که یک منظومه‌ای اجتماعی در سوره‌های مکی وجود دارد که جای جالب توجه است از این لحاظ که ما اگر بخواهیم به مرجعی مثل قرآن کریم به عنوان منبع تشریع و قانونگذاری بخواهیم رسیدگی کنیم و از قرآن بهره برداری کنیم جای این مطالعه بسیار خالی و جدی است این جور نباشد که ما فقط سراغ روایات برویم چون روایات به آیات قران نظر دارد و در حقیقت روایات مفسر مستقیم یا غیر مستقیم و مفصل مجملات وکلیات قرآنی است بنابر این توجه به آیات کریمه که جنبة قانون اساسی دارد برای روایات تفصیل دهندة احکام بسیار ضروری است و به سوره‌های مکی که توجه کردیم یکی از آن طرحها و بررسیها و کارهای علمی قابل توجه دارد آیت الله شیخ محمد مهدی شمس الدین بود که در کتاب فی الاجتماع السیاسی الاسلامی مطرح شده است و جای بهره برداری دارد البته کار ایشان با یعنی روش ایشان با روشی که ما شروع کردیم متفاوت است امروز در صدد بیان این تفاوتها هستیم البته اجمال کار ایشان این بود که در جلسات قبل توضیح دادیم در دو سه جلسه که ایشان قبل از رسیدن پیامبر صلی الله علیه واله به مدینه که زمان تأسیس اولی دولت وحکومت اسلامی یا بگوییم جامعة اسلامی قانونمندی که پیامبر رهبری ومدیریت کردند این برمی‌گردد به زمنیه سازهای قرآن در سوره‌های مکی یعنی این جور نبوده که پیامبر در لحظة ورود به مدینه یک نظام کامل تشریعی را عرضه کردند به مردم بلکه کلیات این نظام اجتماعی را در سوره‌های مکی به گونه‌های مختلف بیان کردند و هفت هشت آیه‌ای که یا بیشتر هفت هشت مورد از مواردی که مورد استشهاد ایشان بود و دقتهایی که داشتند دیدیم و مطالعه کردیم و بحث ایشان رفت روی نظام سیاسی که مورد سؤال برخی از دوستان هم این بود که ما بحثمان در نظام اجتماعی بود چطور در این بخشی که ایشان مطرح کردند بحث متوجه نظام سیاسی شد آیا این خروج از بحثمان نبود سؤالی بود که بعضی دوستان داشتند و برای این مهم یا این جواب این سؤال و این که چرا ما به این طرح توجه کردیم این طرح نکات مثبت فراوانی داشتند برای دقتهای ایشان حائز اهمیت است نگاه اجتماعی ایشان حائز اهمیت است هر چند که ایشان از لحاظ روش یعنی روش ورود به بحث می‌توانیم بگوییم روش متعارف را در پیش گرفتند به این معنی که ایشان وقتی وارد بحث اجتماعی می‌شوند طبقه بندی می‌کنند