فقه نظام اجتماعی

یادداشت

بحث ما در نظام اجتماعی بر اساس آیات قرآنی که به ترتیب خاصی نازل شدند و مقدمات آن تحقق این نظام اجتماعی اسلامی را با آن ترتیب نزول داشتند فراهم کردند خب این حالا بحث ترتیب نزول را در جایی ما اشاره کردیم در بحثهای تفصیلی هم مطرح کردیم که این ترتیب نزول یک روش و منهج خاصی را قرآن کریم برای تربیت و تزکیة انسانها و بعد دیگر این ترتیب نزول می‌تواند بحث فرهنگ سازی نحوة نهادینه کردن مفاهیمی که در قرآن آمده است و برخی مفاهیم بسیار بسیار جدید بوده یعنی تأسیسی بوده است و برخی از این مفاهیم مفاهیمی بوده که متعارف بوده است اما قرآن به آنها عمق جدید داده است و ابعاد جدیدید به آنها داده است و دریافت آن مفاهیم با آن عمق و گستردگی که اسلام و قرآن دارد زمان می‌ خواهد و زمان می‌خواسته است به همین خاطر می‌بینیم در سوره‌های مکی علی رغم این که بیشتری بحث روی مسائل اعتقادی و مسائل اخلاقی و رفتاری تمرکز داشته است اما مسائل مربوط به کلیت جهان حکومت جهانی اسلام و تأسیس دولت اسلامی مطرح بوده است و مطرح بودنش ومطرح شدنش را هم گاهی به اشاره و اجمال وگاهی با کمی تفصیل مطرح می‌شده وبر اساس ترتیب نزول سوره‌ها اگر این مفاهیم پیگیر شوند شاید بتوانیم روش قرآن در نهادینه کردن مقاصد خودش که یکی از مهمترین مقاصد قرآن آن جا انداختن یک نظام اجتماعی فراگیری است که بتواند کلیة اهداف اسلام را تأمین کند و منظومة اسلامی یا مجموعة قوانینی که نظام اجتماعی اسلام را در برداشته باشد در سوره-های مکی و مدنی فراهم آمده است اما طرحی که آیت الله شمس الدین رحمة الله علیه دنبال کردند وگفتیم ویژگیهای خاصی دارد این طرح ایشان معتقد هستند که در دوران مکه که دوران مبارزه بوده است و هنوز هیچ امید روشنی و هیچ افق روشنی در مکه برای تأسیس یک دولت و یک جامعة اسلامی در مکه نبود در همین شرائط سخت قرآن آیات فراوانی که ما نمونه‌ای از این آیات را اینجا بررسی کردیم از زبان ایشان و نکاتی که در این آیات بود مطرح شد و فراتر از اینها آیات مشابه یا آیات دیگری که می‌تواند این دلالت را داشته باشد مثلا هدی للعالمین للعالمین نذیرا نگاه جهانی نگاه جهانی قرآن که فراتر از مکه و جزیرة العرب بوده است وقتی که رسالت رسالت جهانی باشد یک دو قوانین هم قوانینی باشد که ظرفیت جهانی شدن را داشته باشد مخاطب بشریت باشد نه مخاطب انسانهای خاص یا معاصرین زمان پیامبر باشد و سنتهایی که قرآن در این سوره‌های مکی مطرح کرده است سنتهایی هستند که فراگیر هستند و خاص نمی‌توانند باشند پس تمام ابزار نرم افزاری و سخت افزاریش تمام اینها به گونه‌ای در این سوره‌های مکی مطرح شده است که این نگاه عمومی ونگاه اجتماعی و بشری و جهانی موج در آن می‌زند حالا اگر خود مخاطبین خیلی متوجه نباشند لزومی ندارد که آنها حتما متوجه باشند که از روز اول پیامبر آمده تا به اقتدار برسد شاید یا حکومت و دولت تشکیل بدهد بعد دیگری که حالا هم بسیار مهم است و ما باید اینجا روی آن توجه کنیم این اقتدار سیاسی یا یک نظام اجتماعی این چنینی این خودش یک مقدمه است هدف نهایی نیست هدف آن تربیت انسانهاست تزکیة نفوس است وتکامل انسانهاست یعنی آن بعد تربیتی در اسلام ودر آیات قرآن آن اصل است و لذا بدون این که بیشترین تأکید قرآن و پیامبر صلی الله علیه واله در آن بعد بوده است وانسان سازی بوده و تربیت بوده حالا لازمة تربیت صحیح و همه جانبة انسانها این است که در یک محیط سالمی انسانها باید قرار بگیرند تا این تربیت حاصل شود به نحو احسن یعنی انسانی که در یک فضای شرک به دنیا بیاید به تعبیر امام حسین علیه السلام خدایا تو را سپاس می‌گذارم و می‌ستایم