فقه نظام اجتماعی

یادداشت

هلول ماه رجب مبارک را به همة عزیزان تبریک می‌گوییم ان شاءالله خداوند ما را مشمول عنایت وفیضات خودش قرار بدهد ان شاءالله بحث ما در نظریة اجتماعی به جاهای حساس و اساسی رسید که طرح شهید صدر به عنوان نظریة اجتماعی اسلام از قرآن کریم به عنوان نظریة استخلاف که در برگیرندة تنظیم روابط موجود میان عناصر جامعه بود توضیح داده شد که چگونه استخلاف که متقوم است به مستخلِف و مستخلَف و مستخلفٌ علیه ودر ضمن هم مستخلفٌ فیه و مستخلفٌ له هم مطرح شد وبه اینجا رسیدیم که ما از میان عناصر تشکیل دهندة جامعه مهمترین عنصر خود انسان هست که این انسان را با توجه به نگاهی که قرآن کریم و شارع مقدس به انسان دارد انسان را از درون متحول می‌کند و تمام تحولات برونی را به تحول درونی ارجاع می‌دهد و مکانیزم این تحول درونی را هم توضیح دادم که چگونه این تحول حاصل می‌شود و با توضیح تحولات درونی انسان به اینجا رسیدیم که آن شاه کلیدی که می‌تواند این تحول را ایجاد کند در کنار تمام امکاناتی که خدا به انسان داده است آن انتخابی است که انسان می‌کند در این انتخاب هم آن منتخب انسان که هدف اعلی باشد اگر خدا شد آن هدف یعنی کمال مطلق تمام تناقضات موجود میان فطرت انسان و نیازهای فطری با منتخب انسان برطرف می‌شود و با برطرف شدن این تناقض در حقیقت انسان در یک مسیر هموار و راهواری قرار می‌گیرد و می‌تواند به سمت آن کمال مطلق با آرامش خاطر با ثبات قدم و استواری و با یک آینده ‌نگری مناسب و اطمینان به آیندة مثبت و خوب حرکت کند این ترسیم وتصویری بود از مسیری که شهید صدر در بحث استخلاف یا نظریة اجتماعی به ما دادند که در برابر هم نظرات دیگری که در برابر نظریة استخلاف بود همة نظریه‌ها را ایشان در یک کلمه جمع کردند و بستند وکنار گذاشتند به اعتبار این که اینها هیچ یک نمی‌تواند آن تناقض درونی انسان را با انتخاب‌های محدود و ناقصی که انجام می‌دهد نمی‌توانند آن تناقض را برطرف کند و دچار یک پارادوکس همیشگی در زندگی خواهد بود بعد بحث را به اینجا رساندند که اگر بخواهد این انتخاب انسان برای آن مثل اعلی و الگوی برتر که خدا باشد فعال بشود و تأثیر گذار بشود باید انسان ضمن ایمان به خدا یعنی شناخت و آگاهی و ایمان به خدا ایمان به معاد ایمان به نبوت‌ها و انبیاء و همچنین در کنار این سه محور ایمان به عدل الهی و امامت به عنوان اصول و شرائط تأثیر گذاری این انتخاب و این منتخب انسان بر خود انسان خواهد بود اصول دین هم در اینجا با این نگاه یک نگاه فرا مذهبی و یک نگاه روان شناختی برای اصول دین اینجا پیدا شد که این مباحث کلامی محضی که جای دیگر مطرح می‌شود در اینجا با این زاویة دید مطرح شدند و شرائط تأثیر گذاری بر انسان و بر تحولات انسانی عنوان شدند و در حقیقت اگر کسی بخواهد بفهمد مثلا اصول دین چه تأثیری در زندگی فرد و جامعه دارد با این نگاه شهید صدر وارد این فضای جدید می‌شود یعنی کاربردی کردن اصول دین در زندگی واین که اینها اعتقادات محض نیستند به عبارت دیگر فرهنگ سازی که در اصول دین برای انسان به وجود می‌آید بیشترین تأثیرگذاری را بر انسان خواهد داشت و تا یک جای دیگر هم این بحث را ایشان مطرح می‌کنند بر کتاب الاسلام یقود الحیاة در جلد پنج و جزوة پنج منابع القدرة الدولة الاسلامیة آنجا هم یکی از مسائلی که برای شکوفایی تمدن اسلامی مطرح می‌کنند همین اعتقاد انسان مسلمان به معتقداتی است