فقه نظام اجتماعی

یادداشت

بحث در نظریة اجتماعی اسلام بر اساس قرآن از نگاه شهید صدر بود که ما را به بحث اهداف منتخب انسانها و جوامع بشری کشاند و اهداف را ایشان به اهداف متناهی و نامتناهی نامحدود و نامحدود تقسیم کردند و نتایج انتخاب هر انتخابی را هم مشخص کردند و خلاصه‌اش این شد اهداف محدود نتائج محدود و عدم امکان تأمین نیازهای انسانها در طول مسیر تکاملشان می‌باشد در حالی که اگر هدف نامحدود مطلق باشد این یگانه گزینه‌ای است که می‌تواند انسانها را تأمین کند از لحاظ نیازهای فطری و واقعی که دارند و انسان بی‌نهایت طلب و کمال طلب فقط در پرتو انتخاب خدا به عنوان هدف نهایی می‌تواند یک مسیر پیوسته تکاملی و بدون بن بست داشته باشد و این انتخاب تغییرات کمی و کیفی بر کل مسیر جامعة بشری و تک‌تک انسانها می‌تواند داشته باشد اما به شرط به چند شرط این تغییرات کمی و کیفی حاصل می‌شود این طور نیست که به خودی خود این تغییرات به وجود می‌آید یعنی به شرط انتخاب آگاهانة این انسان نسبت به این هدف که خلاصه شد در بحث توحید و عقیدة توحید مضمون و مدلول عقیدة توحید این است که انسان و جامعة بشری با آگاهی از انتخاب خودش به خدای مطلق خدای متعال که علم مطلق حکمت مطلق حیات مطلق و قدرت مطلق است ایمان بیاورد یعنی بشناسد و دل ببندد و او را به عنوان هدف واقعی خودش انتخاب کند این شرط اول شرط دوم برای این که این هدف تأثیر گذار شود و به فعلیت برسد تأثیر او لازم است که انسانها از تأثیراتی که این هدف این انتخاب بر زندگیشان می‌گذارد خصوصا در بخش ارتباط رفتار ما در این دنیا با نتائج رفتار ما بعد از این زندگی که در عالم آخرت باشد که بحث معاد است این را هم باید متوجه باشیم یا لااقل به این مقدار بدانیم که سرنوشت ما در گرو اعمال ما است و اعمال ما هم در دنیا بر اساس آن انتخابی که کردیم هدفی که انتخاب کردیم جهت پیدا می‌کند و کما و کیفا اعمال ما متفاوت می‌شود یعنی نمازی که می‌خوانیم با ورزش بدون نیت خیلی متفاوت است از لحاظ کیفیت و همین طور کلیة قوانین که در زندگی بر اساس ایمان به خدا بر زندگی ما حاکم می‌شود کل زندگی ما را جهت می‌دهد و رنگ خاصی به آن می‌دهد به تعبیر قرآن صبغة الله ومن احسن من الله صبغة بهترین رنگ بهترین مدل آن مدلی است که خدا برای ما انتخاب می‌کند خب وقتی انتخاب کرد رفتار ما بر اساس آن انتخاب شکل می‌گیرد شکل گرفتن رفتار بر زندگی آیندة ما که سرنوشت ما را رقم می‌زند تأثیر صد در صد می‌گذارد ایمان به این آینده به این سرنوشت و ایمان به این رابطه در بحث معاد و حقیقت معاد ما این دو نکته را همیشه می‌بینیم دیگر کمترین دریافت و بینش راجع به معاد حد اقل باید این مقدار را در بر داشته باشد که سرنوشتی و مجازاتی پاداش یا مجازات وجود دارد بعد از این دنیا و این پاداش وسرنوشت در گرو اعمال دنیوی ماست خب اعمال دنیوی ما هم بر اساس آن اعتقادی که پیدا می‌کنیم به آن مبدأ به آن خدا یا هر مبدئی دیگر آن می‌آید برای ما برنامه ریزی می‌کند برای زندگی دنیا پس اینها به هم ربط پیدا کردند یعنی خود توحید ومعاد رابطة تنگاتنگ پیدا کردند و معاد یک پتانسیل بسیار قوی در انسان به وجود می‌آورد برای این که او را در تعهد به آنچه که انتخاب کرده است پایدار کند و در حقیقت یک موتور محرکی می‌شود برای دفع انسان و تحریک انسان به سمت آن عمل و برنامة شایسته‌ای که سرنوشت او را رقم می‌زند بعد فرمودند که بین این مبدأ و معاد یک حلقة وصلی لازم است