فقه نظام اجتماعی

یادداشت

وضوع: مقدمه و طرح مسأله
در مقام بیان روش استنطاقی شهید صدر بودیم که رسیدیم به بررسی یک اشکالی که در ذهن برخی مطرح است. اشکال این بود که علت عدم اهتمام به روش شهید صدر ره [در جوامع علمیِ حوزوی]، وجود برخی آسیبهای فنی در روش ایشان است. که از باب نمونه اتکاء به آراء و فتاوایی است که حتی خود شهید صدر ره نیز آنها را معتبر نمی‌دانند.
در اینجا می‌خواستیم به این نکته اشاره بشود که خود شهید صدر به تمام زوایای این روش توجه دارند، و خودشان اولین بیان کننده این آسیب‌ها بودند و هستند. و با توجه به این نکته، باز ایشان این روش را مطرح و دنبال می‌کنند. این نشان می‌دهد پس شهید صدر ره حتما برای این آسیبها راه حلی در نظر دارند که خودشان بیان می‌کنند. با اینکه از فتواها و از آثاری که نظر خاص خودشان نیست بهره‌برداری کردند و از این مسیر پلی زدند برای رسیدن به یک نظریه و نظام. به همین خاطر لازم می‌شود که ما روش شهید صدر را که به تفصیل در آغاز جلد دوم اقتصادنا مطرح کردند با هم مرور کنیم تا ببینیم که ایشان چه نکات فنی و چه ریزه‌کاری‌هایی در این روش پیشنهادی خودشان مطرح می‌کنند.
دو کار اصلی در روش شهید صدر ره
اولین نکته‌ای که شهید صدر روی آن دست می‌گذارند، پیچیدگی این راه و روشی است که ایشان دنبال می‌کنند. ایشان می‌فرمایند که ما در اینجا تلاش می‌کنیم برای کشف مذهب اقتصادی اسلامی [گامهایی را برداریم]، و این تلاش ما بر دو کار معین استوار است.
کار اول: جمع آوری احکام و مفاهیم مرتبط به مذهب
کار اول عبارت است از اینکه ما باید مجموعه‌ای از تشریعات و مفاهیمی که به گونه‌ای به اکتشاف این مذهب یا نظریه ارتباط دارد را گردآوری کنیم. لذا مرحله اول گردآوری مجموعه‌ای از احکام(فتاوا) و مفاهیم است، اما هر حکم و هر مفهومی در اینجا به درد نمی‌خورد. بلکه فقیه باید به دنبال احکام ومفاهیمی بگردد که بتواند به گونه‌ای به روشن کردن آن مذهب اقتصادی و اجتماعی مرتبط باشد. این یک کار. تا اینجا، این کار نشان دهنده مذهب نیست. بلکه آن احکام [از این جهت مورد توجه قرار می‌گیرند که] روبناهایی هستند که می‌توانند معلول آن نظریه و آن مذهب باشند.