فقه نظام اجتماعی

یادداشت

موضوع: جمع بندی بحث روش استنظاقی در پنج محور
مقدمه
بحث امروز در حقیقت یک جمع بندی راجع به روش مقترح شهید صدر رحمة الله علیه درباره تفسیر موضوعی است. این بحث را در دو مقام انجام می دهیم. مقام اول، درباره خود روش است. مقام دوم درباره نتیجه. یعنی اگر این روش اعمال شود چه نتیجه یا نتایجی عائد ما می‌شود.
جمع بندی بحث روش استنظاقی در پنج محور محور اول: نام گذاری [در مقام اول، پنج محور را بحث می‌کنیم].محور اول درباره نامگذاری این روش است که [ پیشنهاد شد تحت عنوان «روش استنطاقی» از آن یاد شود].
محور دوم: تعریف روش استنطاقی
محور دوم این است که ما چگونه این روش را تعریف کنیم. گفتیم یک تعریف اجمالی داریم و یک تعریف تفصیلی. تعریف اجمالی این شد که خود واژه استنطاق بهترین معرف و عنوان مشیر است برای این روش. به این معنی که روش تفسیر متن و روش استنطاق متن است. در مقابل آن روشی که معمول هست به عنوان روش استظهار از متن. آنجا کلمه استظهار را به کار بردیم، اینجا استنطاق را. می‌شود گفت استنطاق یک پله بالاتر است، هم به لحاظ قلمرو بحث که وسیعتر است، و هم به لحاظ روش بهره‌برداری از متن، یعنی نحوه ورود به این متن متفاوت است. که قبلا اشاره کردیم، در اینجا هم در محور بعدی، یعنی محور سوم این تفاوت را اشاره می‌کنیم.
محور سوم: عناصر مقوم روش استنطاقی
عناصر مقوم این روش استنطاقی چیست؟ اگر روش ما روش استنطاقی است، روش تحاور با متون، اعم از آیات و روایات است، عناصر مقوم آن کدام است؟
آنچه که در روش استظهار مطرح بود رسیدن به ظهور یک کلام بود. چه متن قرآنی باشد چه روایی. و این ظهور برای ما حجت است. حجیت در این ظهورات هم دو مرحله دارد:
مرحله اول در آنجایی است که قرائن متصله‌ای هست و یک ظهور تشکیل می‌شود. در اینجا این ظهور برای ما حجت است تا زمانیکه هادمِ حجیت این ظهور نیاید، و آن چه وقتی است؟ زمانی است که شما یک قرینه منفصل، مخصص یا مقید پیدا کنید و آن مخصص و مقید بیاید و هدم این حجیت را بکند.