فقه نظام اجتماعی

یادداشت

طرح سؤالات از بستر واقعیتها و علوم روز، بدون خلط آنها با دیدگاههای قرآن (پاسخ مشکله التقاط)
بحث ما در روش شهید صدر ره برای اکتشاف نظریه [از قرآن]، متمرکز شد. و بعد از تبیین روش ایشان به طور اجمال، که بیان شد این روش با طرح مجموعه‌ای از سؤالات نسبت به یک موضوع، که بتواند نظر قرآن و شارع مقدس را استخراج کند، [شروع می‌شود].
پس طرح سؤال به انگیزه بدست آوردن دیدگاه قرآنی یا دیدگاه شریعت درباره آن سؤالات است. و رجوع به یک موضوع خارجی یا تجربه بشری یا علوم روز نه بدین خاطر است که ما علوم روز را وارد حوزه قرآن کنیم و یا آیات قرآن را با این علوم روز درهم کنیم بطوریکه مفاد علوم را بخواهیم به قرآن نسبت دهیم، خیر؛ بلکه به این انگیزه است که علوم روز، مسائل جدید برای را ما بوجود می‌آورد و این سؤالات را از قرآن می‌پرسیم.
لذا در تعبیرات شهید صدر ره، وقتی‌ ایشان می‌خواهند مرادف کلمه استنطاق را بیان می‌کنند از حوار و محاوره استفاده می‌کنند. محاوره با قرآن، یعنی داد و ستد قرآنی. به این معنی که سؤال را بر قرآن عرضه کنیم و آیاتی که بتواند جواب آن سؤال را بدهد، آنها را مورد دقت و استظهار قرار بدهیم.
استظهار، محور مشترک در سبک متعارف و سبک استنطاقی ( پاسخ مشکله حجیت استظهار در سبک استنطاقی)
یعنی همین کاری که فقهاء در فقه خودشان به وسیله استظهار انجام می‌دهند. همین استظهار در روش استنطاقی نیز اصل است، با این تفاوت که اضافه بر کار فقهاء، این استظهار حول یک مسأله واحد انجام می‌شود. و چون یک موضوع واحد اما با جوانب گوناگون بررسی می‌شود، مسائل متعددی بوجود می‌آید. و مجموعه این مسائل مربوط به هم، یک طرحی را [و نظریه ای را] نتیجه می‌دهند.
به همین خاطر شما از طریق سؤالات گوناگون، پاسخهای گوناگون دریافت کرده و بعد آنها در یک چینش منطقی نظم می‌دهید. که نظم دادن به این پاسخ‌هایی که با استظهار آنها را به دست آوردید، توسط عقل صورت می‌گیرد. بنابراین در این روش، چیزی فراتر از استظهار و نظم دادن این مطالب، نخواهید داشت. لذا همانطوری که در روش متعارف تفسیر ترتیبی، استظهار اصل است وحجیت دارد، اینجا هم استظهار محور کار است.
لکن فرقش با آن موارد در این است که شما در آنجا استظهار را در یک مورد انجام می‌دهید، اما اینجا استظهار شما می‌تواند قوی‌تر و متقن تر باشد. چرا؟ چون شما موارد مرتبط به این استظهار را در کنار هم می‌بینید. شما در استظهارهای معمولی می‌آیید ناظر به یک متن، قرائن متصله و قرائن منفصله را مد نظر قرار می‌دهید.