فقه نظام اجتماعی

یادداشت

ضابطه مند بودن منطقة الفراغ
شهید صدر در جزوه دوم یعنی صورة عن اقتصاد المجتمع الاسلامی دو کار انجام دادند: اول، نحوه حضور اصل خلافت در نظام اقتصادی را مطرح کردند، که دیروز بیان کردیم. در حقیقت در این بحث، تطبیقی از تطبیقات نظریه خلافت را در حوزه اقتصادی بیان کردند. بعد منتقل شدند به اینکه اگر فقیه بخواهد منطقة الفراغ را پر کند و در جاهایی که قانون خاصی از طرف شارع مطرح نیست، اعمال نظر کند، و یا اگر امت[1] بخواهد در منطقة الفراغ ورود کند، آیا به صرف اینکه اینجا منطقة الفراغ است وحکمی نیست پس ما آزادیم که هر حکمی که مطرح می‌شود امضا کنیم و یا پیشنهاد کنیم؟ و یا اینکه خیر، فقیه و یا امت هم طبق ضوابطی باید منطقة الفراغ را پر ‌کنند؟.
قوانین شریعت دو گونه اند: ثابت ومتغیر ایشان می‌فرمایند ما به عنوان یک اصل مفروغ عنه باید این را قبول کنیم که در مجموعه قوانین اسلام، قوانین ثابت و قوانین متغیر و متحرکی داریم که اینها در کنار هم نقش ایفا می‌کنند، و اینها باید با هم دیده شوند. این یک اصل است که بیان تفصیلی آن[2] را فیما بعد اگر بنا شد وارد بشویم، آنجا می‌گوییم.
چرا شارع مقدس احکام موضوعات متغیر را بیان نکرده است؟
یا به عبارت دیگر یک سؤال جدی مطرح است که: چرا شارع مقدس در مواردی سکوت کرده و اعمال نظر نکرده است؟ و گویا آن را رها کرده؟ شارع مقدسی که فرموده ﴿الْيَوْمَ‌ أَكْمَلْتُ‌ لَكُمْ‌ دِينَكُمْ﴾(مائده/۳)‌. من دین شما را کامل کرده بودم. یا شارعی که می‌فرماید: مَا مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا وَ فِيهِ كِتَابٌ‌ أَوْ سُنَّة[3] . چگونه می‌شود چنین شارعی در مواردی سکوت کند یا امری را رها کند؟