فقه نظام اجتماعی

یادداشت

توجه به بُعد تطبیقی در کار علمی شهید صدر ره
عرض شد که شهید صدر رحمة الله علیه طبق روش خاصی که دارند تنها به بیان این نظریه در مقام یک تئوری اکتفاء نکرده‌اند، بلکه بر بعد تاریخی و بیان مصادیق این نظریه نیز تاکید کرده‌اند. به همین خاطر ایشان وارد یک بحث بسیار مفصلی درباره تطبیق این نظریه در واقعیت خارجی و در کل تاریخ می‌شوند. چون این نظریه یک نظریه اجتماعی است که کل جامعه بشری را در بر می‌گیرد و باید توجیه کننده و تفسیر کننده کل جریانات تاریخی باشد، بنابراین شواهد صدق این نظریه را نیز باید در جای جای تاریخ ببینیم.
بیشترین نکته‌ای که اینجا در بحث شهید صدر به چشم می‌خورد یک نگاه اجمالی به تاریخ است، ولی همین نگاه اجمالی هم همراه با تحلیل وبسیار عمیق است. ایشان در اینجا سعی می‌کند ارتباط بین نظریه و واقعیتهای تاریخی را به طور کامل تبیین کند، و ضمن این تحلیل تاریخی، به استنباط قوانین حاکم بر نظام هم بپردازد. یعنی یک سری از قواعدی که در این نظام خلافت و شهادت مطرح هستند اینها را هم ایشان سعی می‌کند تبیین کند.
ویژگی های کار تاریخی شهید صدر ره
لذا کار ایشان در اینجا چند ویژگی مهم دارد:
1. اولا بحث ایشان یک بحث کلی و فراگیر است؛ یعنی کلیات مقاطع تاریخی مرتبط به بحث نظریه خلافت را مطرح می‌کنند، تا فراگیری این نظریه را در کل تاریخ نشان دهند.
2. این تاریخی که عرضه می‌شود صرفا یک گزارش نیست، بلکه یک تاریخ تحلیلی است.
3. در لابه‌لای تحلیل، ایشان به استنباط قوانین حاکم بر این حرکت تاریخی نیز توجه دارند.