فقه نظام اجتماعی

یادداشت

مقدمه (تذکر چند نکته)
موضوع بحث ما بیان خلاصه‌ای از نظریه اجتماعی اسلام بر محوریت قرآن کریم از دیدگاه شهید صدر رحمة الله علیه بود. چون این بحث در جاهای گوناگون توسط شهید صدر عنوان شده است، ما بنا را بر یک سیر اجمالی وجامع قرار دادیم تا اینکه بعدا در مقام تفصیل به بررسی استدلال‌ها و ارزیابی نظریه بپردازیم.
تفکیک بین مقام طرح نظریه و مقام تطبیق نظریه (شواهد تاریخی)
همچنین لازم به ذکر است که نباید بین چند مطلب خلط کنیم. همانطوری که شهید صدر هم خلط نکردند. یکی بین نظریه و تطبیقات نظریه است. بین این دو نباید خلط شود. لذا ایشان بین خط خلافت وخط شهادت از یک طرف، و بین مسیر و تاریخچه این دو خط به طور متمایز صحبت کردند. تفکیک بین بُعد خلافت و بُعد شهادت، در عین ملاحظه ربط میان این دو
همینطور ایشان میان بُعد خلافت و شهادت هم خلط نکردند. خط خلافت با اینکه اصلا اسم نظریه، استخلاف نام داشت و بُعد خلافت در نظریه ایشان - در بحث سنتهای تاریخ - خیلی پر رنگ بود، ولی در الاسلام یقود الحیاة (در جزوه چهارم) هر دو خط را در کنار هم به عنوان دو رکن اصلی نظریه مطرح کردند، و سعی کردند رابطه بین این دو خط را یعنی خط خلافت که برای عموم انسانهاست و خط شهادت که مختص برخی انسان‌هاست مطرح کنند. خلافت عمومی برای همه انسانها است، در حالیکه یک خلافت خاصی به نام شهادت برای برخی انسانها مطرح شده است و انبیاء و ربانیون و احبار به تعبیر قرآن کریم، در این عرصه مطرح شده‌اند. لذا ایشان در مقام بیان رابطه این سه گروه با هم(انبیاء و ربانیون و احبار)، جایگاه و نقش هرکدام و مشترکات و امتیازاتی که این سه صنف با هم دارند را، تماما بیان می‌کنند.