فقه نظام اجتماعی

یادداشت

مقدمه
شهید صدر در بحث تفسیر موضوعی که در مقام بیان سنت‌های الهی و اینکه سنتی به نام سنت موضوعی یا جریانی داریم وارد بحث خلافت انسان شدند و ظاهرا چون آنجا بحث روی بیان همین بعد متمرکز شده بود، لذا وارد بحث شهادت یا عنصر دوم نظریه‌شان نشدند. لذا اگر شما آن بخش از تفسیر موضوعی و سنت‌های تاریخ و بُعد عناصر مجتمع را بخوانید تا آخر ایشان به همین یک بعد اکتفا می‌کنند. قوانین ثابت و متغیر در اسلام یک نکته مهمی که آنجا تذکر می‌دهند- وخیلی نکته قابل توجهی است- این است که ما در شریعت قوانین ثابت و قوانین متغیر داریم. چه قوانینی ثابت اند؟ وچه قوانینی متغیراند؟ خیلی بحث مهمی است. بحث ثابت و متغیر در اسلام می‌تواند یک بحث چالش برانگیزی باشد. ایشان این بحث را به یک مرحله مبنایی که در همین نظریه مطرح می‌شود باز می‌گردانند. می‌گویند رابطه انسان با انسان و رابطه انسان با طبیعت از دو نوع قانون برخوردار است. در بعضی زمینه‌ها این رابطه خط ثابت دارد ودر بعضی زمینه‌ها خط متغیر دارد. ثابت و متغیر در روابط میان انسان وانسان، و انسان وطبیعت، ملاک و پشتوانه اصلی ثابت ومتغیر در تشریعات است.
یعنی نظام تشریع برمی‌گردد به یک پشتوانه تکوینی.این نگاه همیشگی شهید صدر است که سعی می‌کند آن هماهنگی نظام تشریع وتکوین را نشان دهد.یعنی بگوید اینکه ما در فقه و
اصول می‌گوییم احکام همگی تابع مصالح ومفاسد هستند یعنی چه؟ کدام مصالح ومفاسد؟ شخصی؟ نوعی و عمومی؟ اینها را ما در نگاه شهید صدر نسبت به دیگران خیلی پررنگ می‌بینیم.