فقه نظام اجتماعی

یادداشت

فرد و جامعه در تعريف علم فقه
تعریفی که برای علم فقه ارائه شده است یک تعریف جامعی است و می تواند به گونه ای باشد که بحثهای اجتماعی را هم در بر بگیرد يعنی همان تعریف رایج برای علم فقه:
العلم بالأحكام الشرعية الفرعية عن أدلتها التفصيلية[1]
در اين تعريف اين که الأحكام الشرعية الفرعية اصلا متعلقش چيست بيان نشده است، سؤال اين است که مقصود فرد است یا جامعة و يا معنايی اعم ؟
در جواب بايد گفت: می تواند هر دو را در بر بگیرد و «فرد بما هو فرد» یا «فرد بما هو عضوی در جامعه» باشد، معنا عام است غلبه ی نگاه فردی و آسيب های آن با این که اين تعریف عام است اما عملکرد فقها یا رویکرد فقها به خاطر نوع ذهنیتی که فقه برای فقيه به تبع دور بودنش از متن جریانات اجتماعی یا عدم حضور او در عرصة سیاست و حاکمیت و مدیریت جامعه متفاوت می شود و از اين نگاه عام دور می شود. به تبع آن به طور طبیعی نگاه او به این متونی که منبع هستند برای استنباط، یک نگاه محدودی خواهد شد وبه یک نگاه فردی تبديل می شود. یعنی به عنوان یک فرد به انسان نگاه می کنند. حال این که فرد کجا زندگی می کند و جایگاه این فرد را در یک محیط اجتماعی کجا و چگونه است نادیده گرفنه می شود.