فقه نظام اجتماعی

یادداشت

بحث ما در نظام اجتماعی به بحث امام نظام امامت و جایگاه این نظام امامت در ساختار نظام اجتماعی بود که اشاره شد به این که فقه متعارف امام که از ابواب عبادات شروع می‌شود و به قصاص دیات منتهی می‌شود از یک زاویة فردی شروع می‌کند به مسائل نگاه کردن و وارد مسائل حقوقی خاص بین الاثنینی می‌شود تا بعد به مسائل جامعه می‌پردازد یعنی این روند و این سیر از فرد به جامعه و در لابه‌لای این سیری که برای چنیش ابواب فقهی دیده می‌شود هر چند که در این چینش یک نکتة فنی ملاحظه شده است یعنی انسان یا رابطة او با خدا مطرح می‌شود که بحث عبادت می‌شود و بخش عبادات را تشکیل می‌دهد یا رابطة انسان را با دیگران ملاحظه می‌کنیم که مباحث عقود و برخی ایقائات هست و یا این که رابطه فراتر از رابطة انسان و خدا و انسان و دیگران هست که مباحث بعضی مباحث ایقائات و سیاسات و احکام هست در لابه‌لای این بحثها ما نقشی را برای امام دیدیم که در مختلف ابواب فقهی در عبادات در مثلا بحث نماز جمعه در خمس و زکات و همچنین در مباحث حج در مباحث امر به معروف و جهاد نقشهایی برای امام دیده می‌شود که در این ابواب مطرح هستند و همینطور در مباحث مربوط به ولایت بر صغار در بحث عقود و همچنین در بحث بعضی از ایقائات مثل بحث طلاق وبحث ارث وصیت وارث می‌بینیم که برای امام جایگاهی داده شده است در این ابواب فقهی ولی این جایگاهی که به امام داده شده است این جایگاه بر این اساس یا با این زاویة دید مطرح شده است که گویا امام دیگر آخرین راه حل و آخرین ملجأ برای افراد در جامعه یا خود جامعه هست از باب ناچاری واز برای خروج از بن بست به امام رجوع می‌شود خب این یک نگاه ویک مسیر علمی است و بهتر از این شاید نشود جایگاهی برای امام در لابه‌لای کتب فقهی عرضه کرد حتی شما می‌بینید در بحث مکاسب در حاشیة یکی از بحثهای مربوط به عقد یا عقود بحث ولایت بر صغار یعنی این که چه کسی می‌تواند عقدی را اجرا کند و صغیر می‌تواند عقد اجرا کند یا نمی‌تواند اجرا کند بحث ولایت بر صغار و در این زمینه بحث اولیاء می‌آید و در بحث اولیاء بحث ولایت ولایت امام مطرح می‌شود امام ولی من لا ولی له اما خود امام ولی همه است ببینید یعنی آن نگاه حد اقلی به بحث امامت شده در این فقه در حالی که با روایتی که در اصول کافی مطرح شد لم یناد بشیء کما نودی بالولایة و همة احکام الهی به ولایت بستگی دارد همین روایتی که دربارة تأثیر سورة حمد بر انسان و این تأثیر گذاری فوق العاده‌ای که برای سروة حمد در روایات مطرح شده است آن را متوقف کرده است بر ایمان به ولایت محمد وآل محمد صلوات الله علیهم اجمعین نموده است یعنی این جایگاه ویژه‌ای که برای ولایت و برای شأن امامت قرار داده شده است این حتما اقتضاءات خودش را خواهد داشت از لحاظ تأثیر گذاری به تعبیر دیگر به جای نگاه حد اقلی به امامت یک نگاه حد اکثری هست