فقه نظام اجتماعی

یادداشت

بحثهایی که در فقه اجتماعی داشتیم سه بحث عمده کلیدی بودند یک یاد آوری و برگشت به گذشته تا این که ببینیم ما الآن کجای این مباحث قرار گرفتیم یک بحث روشی داشتیم و یک بحث نظریه شناسی بود و یک بحث نظام شناسی در بحث روشی روش استنباط نظریه و نظام در سخنان استاد بزرگوار حضرت آیت الله العظمی شهید صدر سید محمد باقر صدر قدس الله سره ملاک بحث قرار گرفت و در بحث روش استنباط نظریه و نظام ما به سه بحث عمده توجه کردیم 1ـ بحث تبیین روش استنباط نظریه ونظام در کلمات شهید صدر 2ـ نقدهایی که بر این روش استنباط مطرح شده است و 3ـ پاسخهایی که از این نقدها ممکن بود عرضه شود که مطرح شد و در نهایت کار به عنوان نتیجة این بحث طولانی روشی ما به دو روش برای استنباط نظریه و نظام رسیدیم و هر دو روش را از کلمات شهید صدر استفاده کردیم بر خلاف بعضی که فکر کردند و فکر می‌کنند شهید صدر در اول جلد دوم اقتصادنا به یک روش فقط بسنده کرده است و کلیه و اکثر اشکالات هم به این روش توجه داشت که ما از احکام رو بنایی انتزاع کنیم 1ـ نظامی را واز این نظام یک نظریه‌ای را به دست بیاوریم تا آن نظریه معیار قرار بگیرد و به کمک آن نظریه ما بتوانیم در مسائل مستحدثه و در منطقة الفراغ وظیفة شرعی یا حکم شرعی حکم تکلیفی واقعی یا ظاهری که مقتضای آن نظریه باشد به دست بیاوریم روش غیر مستقیم این بود روش مستقیم که روش دوم بود وشهید صدر در المدرسة القرآنیة شان در آنجایی که بحث روشهای تفصیلی و تفسیر ترتیبی و تفسیر موضوعی مطرح می‌کنند استنطاق قرآن که تعبیر کردیم آن نظریة استنطاقی استنطاق آیات قرآن را امری ممکن دانستند و روش استنطاق را هم مطرح کردند و چگونه با این روش استنطاقی می‌شود نظریات قرآنی را در زمینه‌های مختلف به دست آورد که این بخشی از کلمات شهید صدر تقریبا نزد اکثر کسانی که دربارة شهید صدر مطلب نوشتند مغفول قرار گرفته و مورد توجه قرار نگرفته است به لحاظ این که این بحث در تفسیر بوده است معمولا ذهنشان به این طرف نیامده است که این برای فقه هم کارگشاست وروشی است که برای کلیة متون دینی مطرح شده است یعنی همانطور که آیات قرآن استنطاق می‌شود روایات عم استنطاق می‌شود شما می‌توانید آیات را هم به نطق بکشید و با این تفاوت که در روایات قلمرو بحثهای روایی تفصیل بسیاری از کلیات قرآنی است یعنی چه بسا شما با استنباط با استنطاق بیایید در آیات قرآن کاوش کنید تا به یک نظریه برسید مثلا نظریة خلافت را که یک نظریة احتماعی است شما از چندین آیه ممکن است استنباط کنید