فقه نظام اجتماعی

یادداشت

حث ما در نظام اجتماعی بر اساس اثار شهید بزرگوار آیت الله العظمی سید محمد باقر صدر استاد بزگوار ما قدس الله سره بود و به اینجا رسیدیم که یک جمع بندی از مجموعة کلمات ایشان در المدرسة الاسلامیة والمدرسة القرآنیة والاسلام یقود الحیاة عرضه شد که خلاصه‌اش این شد که نظام اجتماعی اسلام با چند مشخصه مشخصة قبول آزادی انسان و عدالت محوری و عدالت گرایی فردی و اجتماعی و توجه به تأمین اجتماعی لازم در زندگیدر جامعة اسلامی برای همة انسانهای تحت پوشش این دین و این دولت اسلامی که در می‌آید خواهند بود و اسلام با توجه به اصل خلافت انسان و شهادت انبیاء این انسان را یک تحول درونی به وجود می‌آورد و این نظام اجتماعی به گونه‌ای است که انسان را اول از درون و در رتبة بعد از برون مورد حمایت و تربیت و رعایت قرار می‌دهد این خلاصة آن مجموعه از بحثی که در گذشته داشتیم یک تتمه‌ای امروز می‌خواهیم اضافه کنیم که این از لحاظ بحث وبررسی شایستة دقت و اهمیت است که ما می‌توانیم بگوییم که نظرات شهید صدر را با بحثهایی که راجع به ائمه علیهم السلام و اهل بیت داشتن هم می‌توانیم پیگیری کنیم چرا چون در نظام اجتماعی که شهید صدر بیان می‌کنند در جزوة خلافة الانسان و شهادة الانبیاء تاریخچة خلافت را می‌گویند و آن نظام خلافت را هم می‌گویند که این نظام خلافت انسان که در درون این نظام یا در کنار این نظام بحث نظارتی انبیاء و اولیاء خدا و فقهاء مطرح می‌شود و بحث ولایت رسول و ائمه و فقیه مطرح می‌شود این بحث بحث ولایت که در حقیقت جزء مکمل آن نظام اجتماعی است یعنی بدون این بخش نظارتی آن اصل خلافت که انسان را می‌خواهد تربیت کند خداوند با اصل خلافت و جایگاه خلافتی که به انسان می‌دهد انسان را می‌خواهد تربیت کند بدون این اصل نظارتی آن خلافت ممکن است به بیراهه برود و بشر به خاطر اختیاری که دارد به آن مقاصد مطلوب نرسد خب این را شهید صدر سعی کردند در زندگانی معصومین علیهم السلام ائمة اطهار به خوبی ببینند با این اعتقاد که ائمه معصوم هستند یعنی پیامبر و اهل بیت معصوم هستند و انسان معصوم مرتکب خطا نمی‌شود انسان معصوم فراتر از قانون خدا حرکت نمی‌کند بنابراین آن نظام اجتماعی که خدا طراحی کرده است در رفتار و کردار پیامبر و اهل بیت علیهم اسلام عینیت پیدا می‌کند و اگر کسی ابهامی در آن نظام اجتماعی از لحاظ تئوریکی داشته باشد در رفتار معصومین می‌تواند آن ابهامات را برطرف کند وقتی که گفته می‌شود که امام یا پیامبر ناظر وشاهد بر امت و معیار خواهد بود برای امت ومیزان خواهد بود وبا او ترازویی قرار داده می‌شود ونضع الموازین القسط لیوم القیامة آن میزان عدل و قسط در روز قیامت برگزار می‌شود و اعمال و رفتار افراد و امتها با این میزان سنجیده می‌شوند آن وقت وقتی که روایت از پیامبر می‌رسد که می‌فرماید علی میزان الاعمال می‌فرماید که علی میزان الاعمال است خب شخص را میزان قرار داده است و از آنجا فرموده است علی مع الحق والحق مع علی پس این میزان یعنی همان حق است یعنی حقی است که علی تبلور دهنده یا متبلور شدة آن حق را در علی می‌بینید و این همان بحثی است که اشاره کردم که یک بعد تربیتی دارد با قرار دادن الگو چه الگویی الگویی که تمام کمالات مطلوب در آن جمع شده باشد این الگو می‌تواند مربی این جامعه باشد و ضمانت رسیدن به آن اهداف در وجود او معنی پیدا می‌کند ولذا بررسی زندگانی و سیرة اهل بیت علیهم السلام و مطالعة کارنامة اهل بیت در طول تاریخ یکی از بحثهای بسیار بسیار مهم خواهد بود چون اولا بحث تطبیقی است برای آن نظام وثانیا اهل بیت با رفتارشان بسیاری از مواردی که برای بعضی ابهام داشته و ابهام دارد از بین می‌رود مثالی که زدیم و می‌شود زد در حالی که امام حسین علیه السلام برای شهادت جلو می‌رفت بعضیها می‌گفتند که شما نباید خودت را در تهلکه بیاندازیم یعنی القاء نفس در تهلکه تصور می‌کردند شهادت طلبی را القاء نفس درتهلکه می‌پنداشتند