فقه نظام اجتماعی

یادداشت

موضوع بحث ما در نظام اجتماعی و به طور خاص در آثار و کتابهای استاد بزرگوار شهید سید محمد باقر صدر بود و به اینجا بحث را رساندیم که شهید صدر در مقدمة فلسفتنا خصوصا در آن بحث تکمیلی که به آن دادند تحت عنوان المدرسة الاسلامیة شمارة یک الانسان المعاصر والمشکلة الاجتماعیة تحت این عنوان ایشان دو نظام را نقد می‌کند نظام سرمایه‌داری و سوسیالیستی مارکسیستی و به نظام اسلامی رو می‌آورد وآن کلیات نظام اسلامی را مطرح میکند گفتیم به همین دلیل شهید صدر از آغاز مسیر قبل از این که به مبانی نظام توجه کند و وارد بحث مبنایی فلسفتنا که آن محور این نظام که خدا باشد بشود در حقیقت آن خاستگاه حرکتشان که یک نگاه اجتماعی و یک نگاه کاربردی به مباحث توحید بوده است این بحث را در مقدمة فلسفتنا به گونه‌ای طراحی کردند که قابل اغماز و قابل غفلت نخواهد بود چون یک مقدمة بسیار مفصل سی چهل صفحه پر محتوی پر ملات که خودش بعد یک کتاب شد خب این مقدمه نشان دهندة یک نگاه بسیار عمیق و یک بحث اجتماعی مقارن و مقایسه‌ای گه هنوز این بحث زنده است علی رغم این که نظام سوسیالیستی و مارکسیستی به زباله‌دان تاریخ دارد می‌رود علی رغم این خود این مقایسه نشان دهندة این است که ایشان در مقام بیان آن افراطها و تفریطها و کمبودهایی که نظریه پردازان و نظام سازان نظامهای اجتماعی که در یک سراشیب خطرناکی قرار گرفتند و دارند به سوی سقوط حرکت می‌کنند در چهل سال پیش حد اقل یا بیشتر ایشان بحث را متوجه آن علل اصلی یعنی به مقایسة روبنایی حتی اکتفا نکردند علل آن نگاه منحرفی که نظام سرمایه‌داری به انسان انسان آزاد اما آزادی بی حد وحصر یا انسان غیر آزاد انسان مجبور و محدود در حدود یک دولت کارگری پرولتاری و سلب آزادی از انسان به بهانة ایجاد یک جامعة بی طبقه هر دو اینها روش مسیر غلط را طی کردند چون یکی آمد از طبیعی ترین و منطقی ترین حقوق انسان که آزادی و آزادگی است و حس تملک مالکیت و احساس فطری خود خواهی حب ذات از اینها سوء استفاده شد از امور فطری و طبیعی سوء استفاده شد یا سوء استفاده بگوییم حالا بد استفاده شد کج فهمی و بد فهمی باعث شد که راه علاج را این برنامه ریزان به غلط طی کنند خب تأکید بنده بر این است که این مقایسه دو منظوره است منظور اول در این مقایسه این است که ما نظام اسلامی با نظامهای رقیب را باید تفاوتهایشان را به طور جد و دقیق بدانیم 2ـ نباید در این مقایسه‌ها ما به روبناها اکتفا کنیم باید برویم به عمق اختلاف ریشه‌ای میان این نظامها خب وقتی که آن اصول دموکراسی را ایشان نقد زدند و به اینجا رساندند ما را که نمی‌تواند این آزادی و این بی قید و بند بودن ما را به سعادت مطلوب برساند ما نمی‌توانیم از لحاظ اجتماعی به سعادت مطلوب نائل شویم اگر یک نظام سرمایه‌داری را که بر اساس دموکراسی و آزادی مبتنی است و اقتصاد را به این سمت حرکت می‌دهد آخر کار ما را به یک جامعة طبقاتی و یک نوع استثمارگری و استثمار شدن سوق می‌دهد که بالآخره این آزادی بلای جان انسان می‌شود پس تشخیص نظام سرمایه داری به این که انسان را شما آن طور که هست بپذیرد و آزادی را به او بدهید چرا چون نباید حس خود خواهی و حس مالیکت او جریحه‌دار شود بلکه باید آبیاری شود و این خود به خود انسان را به سوی مصالح خودش دعوت می‌کند