فقه نظام اجتماعی

یادداشت

بحث ما در نظام اجتماعی بود و دنبال نظام اجتماعی اسلام در منابع اصلی خودمان یعنی در کتاب و در سنت بودیم و روشها رسیدن به این نظام اجتماعی را مطرح کردیم در جلسات گذشته و روشهایی که شهید صدر طی کردند هم استفادة غیر مستقیم از متون فقهی و استفادة مستقیم از آیات و روایات یا استفادة غیر مستقیم از آیات و روایات سه راه را پیشنهاد یعنی به عنوان محصول بحثهای گذشتمان شد که ما به جز این که بیاییم در متن آیات و روایات در موضوعات مختلف جستجو کنیم و بعد از آن احکام تفصیلی بیاییم احکام کلام و آن قواعد کلی و آن مجموعة آن قواعد که یک نظامی را تشکیل می‌دهند که استنباط کنیم که این یک راه بود راه دیگر این است که ما برویم در متون آیات وروایات ببینیم کجا در قرآن یا در سنت مجموعة منسجم و هماهنگی عنوان شده است و طراحی شده مثلا از باب نمونه در نهج البلاغه اگر به نامة امام علیه علیه السلام به مالک اشتر رجوع کنیم ما یک نظام نامه‌ای می‌بینیم اگر به رسالة حقوق مراجعه کنیم ما یک نظام نامه‌ای می‌بنیم که حالا اسمش رسالظ حقوق است ولی محتوای یک نظام اجتماعی بسیار دقیقی است که می‌تواند منعکس کنندة آن کلیات آن نظام اجتماعی مطلوب باشد جلسة گذشته بحث را ما بردیم روی استنباطهایی که می‌شود و این بحثهایی که ما الآن داریم انجام می‌دهیم یا دیگران انجام دادند در جهت استنباط آیا اینها واقعا اکتشاف است این نظام اجتماعی است یا ابداع و ابداع یک نظام اجتماعی است یعنی تأسیس یک نظام اجتماعی ما داریم می‌کنیم خودمان از آیات و روایات جزئیات و مفردات را جمع می‌کنیم و بعد خودمان یک نظامی درست می‌کنیم که این شبهه را جواب دادیم در جلسة گذشته عرض کردم که چون زاویه‌های دید مختلف است و اولا نیت و هدف و روش ما روش استکشافی است و استنباطی است و ما به هیچ وجه نمی‌خواهیم و نباید مدعی جعل نظام و ابداع نظام باشیم بلکه در مقام استنباط نظام باید باشیم و شبهاتی که در این دین هست هم اشاره کردم وآن نقطة اختلاف بین استنباطها را هم گفتم که آن برمی‌گردد به آن زاویه‌های دید که اینها با هم مکمل هم هستند و معارض هم نیستند و لی ما می‌توانید یک نظام را از چند زاویه نگاه کنید خب برای این که ما مسیر را خیلی پر پیچ و خم نکنیم عرض ما این بود که ما اگر سؤالاتمان مشخص باشد در بحث نظام ما چند سؤال کلیدی داریم در مثلا نظام خلافت انسان که مورد بحث ما بود نظام خلافت دنبال چه مقوله‌هایی است چه سؤالاتی را باید جواب بدهد مثلا هدف این نظام باید مشخص باشد مثلا باید این افرادی که به عنوان خلیفة خدا در زمین مطرح شده‌اند اینها باید مشخصاتشان مشخص باشد