فقه نظام اجتماعی

یادداشت

در مقام بیان ویژگیهای جامعة اسلامی مبتنی بر نظام اسلامی یعنی جامعه‌ای که نظام اجتماعی اسلام در آن پیاده شده است به اینجا رسیدیم که ویژگیهای خاصی در این جامعه به وجود می‌آید که در جوامع دیگر کمتر دیده می‌شود و این ویژگیها مجموعه‌های متنوعی بودند از عناصر اعتقادی و بینشی و از لحاظ ظرفیتهایی که این نظام در انسان و در جامعة انسانی اسلامی به وجود می‌آورد یکی از ویژگیهایی که دربارة آن صحبت کردیم این بود که جامعة اسلامی یک جامعة بازی می‌باشد یعنی جامعة دوگم و بسته و به گونه‌ای که نتواند با دیگر جوامع تعامل داشته باشد این طور نیست تاریخ هم ان را نشان داده است که با تحولاتی که در قرون اولیة اسلامی در جامعة عربی وغیر عربی که به اسلام گروید علومی که از جوامع دیگر به حوزة اسلام یعنی به حوزة مسلمین وارد شد این علوم روی آن کار شد و آنها در درون یک منظومه و یک نظامی از خصوصیات جامعة علمی اسلامی یا تحلیل رفت یا تغییر شکل داد و مثلا منطق با این که منطق ارسطویی بود ولی شکل خاصی به خودش گرفت فلسفه همینطور وقتی در حوزة اسلام وارد میشوند میتواند آن شاکله‌ها آن زیربناها روی آن علوم هم یک کوشش جدیدی یا یک تحولی یک تغییری با توضیحاتی که قبلا دادیم راجع به آن نقطة تحول در علوم انسانی اشاره کردم که یک تحول جوهری و ماهوی در این علوم به وجود می‌آید و این علم علم الهی می‌شود یعنی علمی که انسان را به خدا وصل کند واین علم ودانش در جامعة اسلامی به سمت خدا والی الله انا الیه راجعون انسان را حرکت می‌دهد بر این اساس جامعة اسلامی با آن عنناصر اقتدار وقوتی که در درون اعتقادات و بینشها و فرهنگ اسلامی به وجود می‌آید این جامعه از لحاظ فکری از لحاظ فرهنگی و علمی جامعة قوی خواهد بود که نفوذ ناپذیر می‌شود به این معنی که خودش می‌تواند بر بقیة جوامع اثر گذار باشد و نسبت به جوامع دیگر و علوم جوامع دیگر منفعل نباشد می‌تواند این چنین نقشی را ایفا کند چرا چون نسبت به مقولة علم قرآن فرمود یستمعون القول فیتبعون احسنه علم به یک معنی کافر و مؤمن ندارد حکمت را بگیر حتی اگر نزد کافر باشد چون حکمت حکمت است کاربرد این حکمت روش بهره برداری از این حکمت انگیزة دریافت این حکمت و مسائلی که می‌تواند روی این حکمت و جهت گیری با این حکمت اثر گذار باشد اینها تحول می‌تواند ایجاد کند بنابراین جامعة اسلامی یک جامعه‌ای است که منفعل نخواهد بود در برابر دیگران بلکه بیشتر فاعل و فعال خواهد بود و در جوامع دیگر می‌تواند اثر گذار باشد در تاریخ هم ما چنین چیزی را مشاهده کردیم چگونه مسلمانان با تحولی که در درون فکر آنها فرهنگ آنها و علومی که قرآن آنها را به ارمغان آورد هر چند آغاز آن تحول بود توانستند وارد جوامع دیگر شوند و اسلام وارد جوامع دیگر شد و جامعة اسلامی جدیدی را ساخت یعنی تحولات به سمت اسلامی شدن در حرکت بود علی رغم این که بسیاری از اطلاعات وعلوم هنوز بکر هست وشاید بشر به آنها نرسیده اما قرآن وسنت به آنها توجه دارد علت این که جامعة اسلامی جامعة فعالی خواهد بود و منفعل نخواهد بود آن نقات قوتی است که در آن جامعه وجود دارد یکی از آن نقاط قوت همین است که در این آیة شریفه تلاوت شد فبشر عبادی الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه بندگان خدایی که خردمند هستند و خرد ورز اینها همیشه دنبال بهترینها هستند و قانع نیستند به آنچه که دارند و آنچه که هست