فقه نظام اجتماعی

یادداشت

لقد ارسلنا رسلنا بالبیانات وانزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط بحث ما در ویژگیهای نظام اجتماعی اسلام یا به تعبیر دقیقتر ارکان نظام اجتماعی اسلام است که بر اساس آن به آن ویژگیها هم خواهیم پرداخت در بحث ارکان از بحث هدف که اولین رکن در یک نظام اجتماعی است عبور کردیم رفتیم به خاستگاه این نظام اجتماعی که توحید باشد و بعد از توحید به آن موضوع نظام اجتماعی که انسان باشد پرداختیم و نسبت به انسان آن نگاهی که در نظریة اجتماعی شهید صدر داشتند در آن نظریه انسان خلیفة الله موضوع این نظام اجتماعی باید باشد از این نگاه بهره بردیم و خلافت انسان را یک رکن برای این نظام قلمداد کردیم و بر اساس این موضوع که انسان خلیفة الله است و باید امین خدا و جایگزین و قائمقام خدا بر خودش باشد چون باید روابط جامعة انسانی یعنی روابط انسان با خود با خدا با جامعه و با طبیعت باید تنظیم کند و کنترل کند یا ضابطه‌مند و قانونمندش کند به این خاطر کسی که این مهم را به عهده می‌گیرد یعنی انسان خلیفه‌ای که این مهم را به عهده می‌گیرد یک انسان معصومی باید باشد که در آن وظیفه کج روی و کج اندیشی و کج رویی نداشته باشد و این انسان هم انسانی که کنترل کننده است و هم انسانی که کنترل شده است و باید کنترل شود و باید مدیریت شود یعنی هم انسان مدیر و هم انسان اداره شونده هر دوی اینها رکن رکین رفتارشان و کانونی که برای اینها گذاشته می‌شود بر اساس آزادی واختیار معنی شد که انسانهای آزاد قانونگرا یعنی خود این قانون یکی از اهدافی که دنبال می‌کند این هدف کل هدف برتر ونهایی که قرب الی الله باشد این هدف از کانال واز مسیر قانونگرایی وقانونمندی اختیاری انسان حاصل می‌شود و در این قوانینی که برای انسان مطرح می‌شود همة انسانهای تحت این قانون تحت این نظام همه در برابر این قانون و قانونگذار یکسان هستند این هم رکن مساوات و آنچه که در محتوی و درون این قانون و محض اساسی این قانون را تشکیل می‌دهد عدل است عدل وداد است که هر چیزی را در جای مناسب خود قرار دهد و از هر کسی به تناسب امکاناتش و توانمندیش توقع می‌رود و به او تکلیف و وظیفه داده می‌شود به تناسب امکانات و وظیفه و ظرفیتی که دارد به او پاداش و مزد داده می‌شود و همة اینها به گونه‌ای باید انجام بگیرد یعنی هم قانونگرایی و هم مساوات در برابر قانون و هم عدالت گرایی وهم عدالت مداری همة اینها با یک صفت بسیار مهم و ممتازی که رکن می‌تواند باشد در این نظام و آن حفظ کرامت انسانی و اعتزاز یا عزت بخشی به انسان می‌باشد این هفت رکن را با هدف می‌شود هشت رکن به عنوان ارکان نظام اجتماعی نظام اجتماعی اسلامی را مطرح کردیم خب امروز جا دارد ما یک نگاهی به آن بحث قبلیمان داشته باشیم و یک مقایسه‌ای میان طرح مرحوم شمس الدین و میان این طرحی که اینجا ارائه شده است داشته باشیم تا این تفاوتها بیشتر ما را نسبت به مسیری که داریم طی می‌کنیم آگاه کند و ببینیم ما به کجا باید برویم در این بحث نظام اجتماعی خب مرحوم شمس الدین اگر یادتان باشد ایشان وقتی که بحث از تشریعات و قانون قوانین اسلامی مطرح کردند