فقه پزشکی، سیره عقلائیه، پیوند اعضاء

یادداشت

بحث درسیره عقلائیه بود و بیان کردیم که بین قاعده سلطنت و قاعده لا ضرر و لا ضرار تعارض وجود دارد و گفتیم مهم ترین دلیل قاعده سلطنت سیره عقلاست، بلکه شاید تنها دلیل مورد اعتماد در این مورد سیره عقلاء باشد و روایاتی هم که در این زمینه مطرح می شود به سیره عقلائیه برمی گردد و بحث آن در جای خودش باید مطرح شود.
کلام مرحوم اصفهانی را مطرح کردیم و مورد نقد و بررسی قرار دادیم. مرحوم اصفهانی در واقع عدم احراز ردع را برای اثبات رضایت شارع نسبت به سیره عقلاء کافی می داند با همان تقریبی که بیان شد و نیازی به احراز امضاء یا احرازعدم ردع نمی دانست که بیان کردیم.
تا اینجا به این نتیجه رسیدیم که عدم احراز ردع برای اثبات رضایت شارع نسبت به سیره عقلائیه کافی نیست بلکه باید احراز صورت بگیرد. اگر امضای شارع را احراز کنیم و رضایت شارع محرز شود، در این صورت شکی نیست که سیره عقلائیه حجت است و سیرة العقلائیة الممضاة می شود. حال آیا احراز عدم ردع هم برای اثبات رضایت شارع کافی است؟
نکته: چرا ما به دنبال احراز عدم ردع هستیم و احراز امضاء را خیلی مورد بحث قرار نمی دهیم و احراز عدم ردع بیشتر مورد بحث واقع شده است؟
پاسخ این است:
اثبات احراز امضای شارع بسیار مشکل است که ما سیره عقلائیه ای داشته باشیم و شارع مقدس بالخصوص تصریح به امضای این سیره عقلائیه داشته باشد مگر موارد نادر. مثل سیره عقلائیه در رابطه با اصل حجیت خبر واحد ثقه، که چه بسا ما آیات و روایاتی را مطرح کنیم و از آن آیات و روایات احراز امضای سیره عقلائیه را داشته باشیم. در این جهت ممکن است ما سیره عقلائیه در خصوص خبر واحد ثقه داشته باشیم. سیره های عقلائیه مورد ابتلای عقلاء به صورتی که عام البلوی باشد، به این معنا که مورد عمل اکثر قریب به اتفاق عقلاء باشد و مخصوص منطقه خاص یا زمان خاصی نباشد، این گونه سیره های عقلائیه اوّلاً نادر است و ثانیاً در رابطه با احراز امضای شارع مقدس در این گونه موارد خیلی نیاز به بحث نداریم. چون سیره های عقلائیه عام البلوی رضایت شارع در آن برای ما مسلم شده است، مثل حجیت خبر واحد و حجیت ظواهر والبته چه بسا سیره های عقلائیه عام البلوی هم بوده و شارع آن را ردع کرده است واین هم نادر است، مثل قیاس. پس اساساً سیره های عقلائیه عام البلوی مورد بحث نیست، بلکه سیره های عقلائیه نادر مورد بحث است. بنابراین احراز امضای شارع در رابطه با این سیره های عقلائیه غیر عام البلوی بسیار مشکل است که بخواهیم امضای شارع را احراز کنیم.
البته ممکن است مواردی پیدا کنیم که شارع این گونه سیره ها را امضاء کرده باشد، لکن در این رابطه باطری اثبات راه کشف امضای شارع مقدس به صورت صریح نداریم و بیشتر به سمت اثبات احراز عدم ردع وکفایت این احراز عدم ردع از سیره های عقلائیه هستیم که اوّلاً آیا احراز عدم ردع برای اثبات امضای شارع کافی است و ثانیاً چگونه عدم ردع را احراز کنیم. البته خود این احراز عدم ردع در خیلی موارد مشکل است ولی به حدّ سختی احراز امضای شارع نیست.
طرق اثبات واحراز عدم ردع:
1- یکی از ادله ای که برای کاشفیت احراز عدم ردع مورد استدلال واقع شده وجوب ارشاد جاهل است.
وجوب ارشاد جاهل
سیره های عقلائیه معاصر معصوم در صورت مخالفت با واقع همراه با جهل عقلای متشرع نسبت به واقع است. یعنی عقلاء نسبت به حکم واقعی جاهل هستند و جهل به مخالفت با حکم واقعی دارند(این صغرای قیاس). و هر مساله ای که مورد جهل مکلف باشد ارشاد نسبت به حکم واقعی در آن مساله مورد وظیفه معصوم علیه السلام است(این هم کبرای قیاس). نتیجه اینکه بر معصوم ارشاد جاهل واجب است و چون این ارشاد بر معصوم به عنوان مبیّن احکام واجب است بنابراین اگر سیره عقلائیه مخالف با واقع باشد و معصوم ارشاد ننماید، این تخلف از وظیفه است و تخلف از وظیفه در رابطه با معصوم قابل تصور نیست. بنابراین اگر معصوم ردعی از سیره های عقلائیه معاصرنداشته باشد،انسان از این عدم ردع، رضایت معصوم را کشف می کند و از طریق احراز عدم ردع کاشفیت امضای شارع را خواهیم داشت. بنابراین احراز عدم ردع کاشف از رضایت معصوم است و دلیل آن وجوب ارشاد جاهل برای معصوم است.