حق المواطنة: حقوق شهروندی

یادداشت

این حقوق هم حقوق اخوان المومنین را شامل می شود و هم حقوق والی بر رأیت و حقوق رأیت بر والی را شامل می شود، از این عبارات مشخص می شود که حقوق والی بر رعیت و حقوق رعیت بر والی از همه حقوق اخوان المومنین مهمتر است،
در روایت عامه، کلام امیرالمومنین است:
«الإمامُ عليٌّ عليه السلام : ثُمَّ جَعَلَ سُبْحَانَهُ مِنْ حُقُوقِهِ حُقُوقاً اِفْتَرَضَهَا لِبَعْضِ اَلنَّاسِ عَلَى بَعْضٍ فَجَعَلَهَا تَتَكَافَأُ فِي وُجُوهِهَا وَ يُوجِبُ بَعْضُهَا بَعْضاً وَ لاَ يُسْتَوْجَبُ بَعْضُهَا إِلاَّ بِبَعْضٍ. وَ أَعْظَمُ مَا اِفْتَرَضَ سُبْحَانَهُ (اینجا حضرت می فرماید فرض، فرق بین واجب و فریضه این است که، فریضه غالبا وجوبش را خدا در قرآن آورده و فریضه اصلی است که تغییر نمی کند) مِنْ تِلْكَ اَلْحُقُوقِ حَقُّ اَلْوَالِي عَلَى اَلرَّعِيَّةِ» (در نظر امیرالمومنین، حق والی بر رعیت از حق رعیت بر والی مهمتر است زیرا والی ولایت خدا را دارد و خدا به او ولایت بر مردم داده است و بر همه امت (فرقی بین فقها و غیرفقها نمی کند) واجب است والی و ولی فقیه حاکم را مساعدت و بیعت کنند، این مساله ریشه در قرآن مجید و روایات و کلمات قدمای فقها دارد. آیه شریفه: ﴿ شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰ ۖ أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ..﴾[1] «وَ حَقُّ اَلرَّعِيَّةِ عَلَى اَلْوَالِي فَرِيضَةٌ فَرَضَهَا اَللَّهُ سُبْحَانَهُ لِكُلٍّ عَلَى كُلٍّ.»[2]