کنترل جمعیت

یادداشت

بحث در روایاتی است که طلب اولاد و کثرت آن را مورد ستایش قرار داده است. اکثر این روایات در مورد اصل بچه دار شدن است و به بحث ما ارتباطی ندارد ولی تعداد کمی از آنها مربوط به کثرت اولاد است.
وسائل ج 15 ابواب اولاد باب 1
حدیث 8: أَحْمَدَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَى عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَكْثِرُوا الْوَلَدَ أُكَاثِرْ بِكُمُ الْأُمَمَ غَداً
پیامبر اکرم (ص) فرموده است اولاد خود را زیاد کنید و من فردای قیامت من به کثرت وجود مسلمین مباهات می کنیم.

حدیث 14: ِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَوْ غَيْرِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‌ تَزَوَّجُوا فَإِنِّي مُكَاثِرٌ بِكُمُ الْأُمَمَ غَداً فِي الْقِيَامَةِ...

ابواب احکام الاولاد باب 11
حدیث 1: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ أَنَّهُ شَكَا إِلَى أَبِي الْحَسَنِ ع سَقْمَهُ (از بیماری اش شکایت کرد) وَ أَنَّهُ لَا يُولَدُ لَهُ (بچه دار نمی شود) فَأَمَرَهُ أَنْ يَرْفَعَ صَوْتَهُ بِالْأَذَانِ فِي مَنْزِلِهِ قَالَ فَفَعَلْتُ فَأَذْهَبَ اللَّهُ عَنِّي سَقْمِي وَ كَثَّرَ وُلْدِي
شاهد در قسمت آخر روایت است که فرد بعد از عمل به دستور امام علیه السلام هم بیماری اش بیشتر شد و هم فرزندش زیاد شد. البته کثرت در این روایت در کلام راوی است نه در کلام امام علیه السلام ولی با این حال از این حدیث می فهمیم که کثرت ولد از نعمت های خداوند است که به برکت اذان با صدای بلند به فرد داده شده است.

ابواب احکام الاولاد باب 11
حدیث 2: الْحَسَنُ الطَّبْرِسِيُّ فِي مَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ نَقْلًا مِنْ كِتَابِ نَوَادِرِ الْحِكْمَةِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ دَخَلَ رَجُلٌ عَلَيْهِ فَقَالَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص وُلِدَ لِي ثَمَانُ بَنَاتٍ رَأْسٌ عَلَى رَأْسٍ (خداوند پشت سر هم هشت دختر به من داده است) وَ لَمْ أَرَ قَطُّ ذَكَراً فَقَالَ الصَّادِقُ ع إِذَا أَرَدْتَ الْمُوَاقَعَةَ وَ قَعَدْتَ مَقْعَدَ الرَّجُلِ مِنَ الْمَرْأَةِ فَضَعْ يَدَكَ الْيُمْنَى عَلَى يَمِينِ سُرَّةِ الْمَرْأَةِ وَ اقْرَأْ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ وَاقِعْ أَهْلَكَ فَإِنَّكَ تَرَى مَا تُحِبُّ... قَالَ الرَّجُلُ فَفَعَلْتُ فَوُلِدَ لِي سَبْعٌ ذُكُورٌ رَأْسٌ عَلَى رَأْسٍ (هفت پسر پشت سر هم به من داد) ...
ابواب احکام الاولاد باب 3
حدیث 1: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ قَالَ كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ ع إِنِّي اجتَنَبتُ طلب الْوَلَدِ مُنْذُ خَمْسِ سِنِينَ (پنج سال است که جلوگیری می کنم) وَ ذَلِكَ أَنَّ أَهْلِي كَرِهَتْ ذَلِكَ (خانواده ی من از بچه دار شدن خوشش نمی آید) وَ قَالَتْ إِنَّهُ يَشْتَدُّ عَلَيَّ تَرْبِيَتُهُمْ لِقِلَّةِ الشَّيْ‌ءِ (چون فقیر هستیم تربیت و بزرگ کردن بچه ها سخت است) فَمَا تَرَى؟ فَكَتَبَ إِلَيَّ اطْلُبِ الْوَلَدَ فَإِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُهُمْ
این حدیث از بهترین احادیث باب است و امام علیه السلام در این روایت می فرماید: به دنبال فرزند برو و خداوند روزی آنها را می رساند.

دلیل سوم: آیاتی که در زمینه ی رزق و روزی وارد شده است.
خداوند می فرماید: ﴿وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِيَّاكُمْ﴾[1] یعنی از ترس فقر فرزندان خود را به قتل نرسانید ما شما و آنها را روزی می دهیم.
در آیه ی 6 سوره ی هود می خوانیم: ﴿وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها وَ يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها﴾[2]
یعنی رزق تمامی جنبندگان روی زمین به عهده ی خداوند است.

از این دلالت جواب داده شده است و آن اینکه آیات و روایات فوق مربوط به مقطع خاص زمانی بوده است و به عبارت دیگر از قبیل قضایای خارجیه است نه حقیقیه. (قضایای حقیقیه هر زمان و هر مکان را شامل می شود ولی قضایای خارجیه فقط مقطع خاصی را شامل می شود)
بنابراین گفته شده است که این آیات و روایات مربوط به زمانی بوده است که فزونی ولد موجب قوت و شوکت بود ولی اگر زمانی برسد که فزونی ولد موجب ضعف و فقر باشد این آیات و روایات دیگر شامل آن نمی شود و به عبارت دیگر اگر موضوع عوض شود آیا حکم همچنان باقی خواهد بود و زیادی جمعیت ممدوح خواهد بود؟
برای اثبات این مطلب می توان به آیاتی تمسک کرد:
خداوند در سوره ی سبا آیه ی 34 و 35 می فرماید: ﴿وَ ما أَرْسَلْنا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ كافِرُونَ وَ قالُوا نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوالًا وَ أَوْلاداً وَ ما نَحْنُ بِمُعَذَّبِين‌﴾[3]
مطابق این آیه، در سابق فزونی فرزند نشانه ی قدرت بود و مردم می گفتند که اموال و اولادمان از شما بیشتر است.
در آیه ی 69 سوره ی توبه در مقام تهدید منافقین می خوانیم: ﴿كَالَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَ أَكْثَرَ أَمْوالاً وَ أَوْلاد﴾[4] یعنی کسانی که سابقا اموال و اولادشان از شما بیشتر بود را عذاب کردیم.
این آیه نیز نشان می دهد که کثرت اولاد موجب قدرت بود و با این حال کثرت اولاد نتوانست جلوی عذاب آنها را بگیرد.
این آیات نشان می دهد که در آن شرایط فزونی فرزند دلیل بر قدرت بود ولی شرایط عوض شده است و کمیت به کیفیت تبدیل شده است. بنابراین آیا همچنان فزونی عدد شرط است یا باید به سراغ کیفیت رفت؟