تحقق تعهد یک طرفی در آینه بیعانه

توضیح

با ملاحظه در آثار حقوقی اساتید به این نتیجه می رسیم که جملگی بر این اصل استوارند که هیچ کس نمی تواند ولو با میل و اراده ی خود، خویش را ملزم و مدیون دیگری نماید و به واسطه این اندیشه تعهد یک طرفه ی بیع، اجاره و یا هر عقد دیگری را نمی پذیرند. این نوشتار در صدد آن است تا نهادی را معرفی نماید که در آن رد پایی از تعهد یک طرفی مشهود است و ذهن را از تابوی بوجود آمده در میان حقوقدانان مبنی بر رد پذیرش تعهد یک طرفی می رهاند. در میان مردم و در عرف بازار، بارها پیش آمده که به چیزهایی برخورده و حقوقی را شناخته که با آنچه در قوانین و کتب حقوقی خوانده و مشاهده کرده ایم، شباهت ندارد و گویی مردم، قانون نویسانی اند که عقودی را در میان خود خلق نموده که حقوقدانان از عالم آنان بی خبرند و تنها خود مجریان آن اند. یکی از آن نهادهای عرفی ایجاد شده در بین مردم و خرید و فروش های روزانه ی کاسبان و خریداران "بیعانه" است. نهادی که در کتب حقوقی و قوانین موضوعه و حتی در آثار حقوقدانان جایگاهی برای بحث و درس پیدا نکرده اما نیاز مردم را در روابط حقوقی خویش تامین می کند. در نگاه نخست شاید بیعانه را به مثابه قولنامه بدانیم و تفاوتی بین این دو قائل نشویم، چراکه در قولنامه نیز یک طرف ملزم می شود مثلا خانه ای را صرفا به طرف عقد بفروشد و در پس این التزام منع فروش خود به دیگری و علی الاصول یک وجه التزام برای عدول از مفاد قولنامه را نیز مقرر می کند. شاید بتوان گفت بیعانه همان قولنامه است منتها برای اموال منقول، اما با مداقه در این دو نهاد می توان تفاوتهای جالبی را مشاهده کرد.