قراردادهای آتی از منظر حقوقی و فقهی

توضیح

قراردادهای آتی (Futures) قراردادهایی‌اند که طی سال‌های اخیر در بازار سرمایه ایران مورد استفاده قرار گرفته است. قرارداد آتی یکی از ابزارهای مالی مشتقه (Derivative Instruments) است که ارزش آن به دارایی پایه آن قرارداد وابسته است. فیوچرز یا معاملات آتی یکی از انواع قرارداد است که برای پوشش ریسک به کار می‌رود تا طی آن تولیدکننده‌ها، فروشنده‌ها و صادرکننده‌ها بتوانند در مقابل مخاطراتی که در آینده برایشان به وجود می‌آید خود را پوشش دهند و ریسک مربوط به آینده را تدبیر کنند. برای مثال یک تولیدکننده فولاد را در نظر بگیرید که قصد دارد برای آینده کوتاه‌مدت و بلند‌مدت خود برنامه‌ریزی داشته باشد. این گروه از تولیدکنندگان قبلا برای پوشش مخاطرات از قرارداد سلف استفاده می‌کردند مثلا تولیدکننده، مواد اولیه را‌ پیش‌خرید و در مقابل برای کاهش مخاطرات آینده، محصول خود را پیش فروش می‌کرد اما لازمه این قرارداد این است که کل مبلغ قرارداد حین معامله پرداخت شود و نکته مهم اینکه پیدا کردن مشتری‌ای که بتواند کل مبلغ را بپردازد مشکل است. در چنین شرایطی قرارداد آتی طراحی شد تا به بنگاه‌های اقتصادی این فرصت را بدهد که با حدود یک‌دهم تا یک بیستم قرارداد، دارایی خود را نسبت به مخاطرات و ریسک‌ها پوشش دهند. این نوع از قراردادها از زمان ورود و به کار گیری در بازار سرمایه همواره با ابهامات حقوقی و فقهی روبه‌رو بوده است که در این نوشتار به بررسی این نوع از قراردادها از منظر حقوقی و فقهی خواهیم پرداخت.
واژه‌های کلیدی: قرارداد آتی، حقوق، معاملات، فقه اسلامی، اقتصاد