الگوی رواداری کیفری در حدود و قصاص

توضیح

در نظام کیفردهی جمهوری اسلامی ایران، اسباب و تدابیری برای کاهش توسل به انواع کیفرها پیش‌‌بینی شده است. در این نظام، الگوی رواداری در اجرای کیفرهای تعزیر، حد و قصاص (کیفرزدایی)، متضمن قواعد متفاوتی است. در این میان به‌دلیل غلبۀ جرائم تعزیری به‌لحاظ تعداد و ارتکاب، کیفرزداهای مختلفی با شرایط مشخص مورد شناسایی قرار گرفته است. باوجوداین الگوی حاکم بر شیوۀ رواداری در جرائم حدی و قصاص ناشناخته‌‌تر بوده و قواعد آن ساماندهی نشده است. در این نوشتار، دو محور حدزدایی و قصاص‌‌زدایی مورد شناسایی قرار گرفته و قواعد حاکم بر هریک از آنها تبیین شده است. به صورتی که از میان ضوابط فقهی و حقوقی، در «حدزدایی»، قاعدۀ کلی ابتنای حدود بر تخفیف و قواعد جزیی بازگشت، مصلحت، محرومیت و ادعا و در «قصاص‌‌زدایی»، قواعد ارادۀ صاحب قصاص و تبدیل‌‌پذیری، استخراج شده است. این الگو نشان می‌‌دهد با وجود محدودیت اختیار قاضی در کیفرزدایی در این جرائم، ارادۀ بزهکار و بزه‌‌دیده در سقوط یا تبدیل کیفر اثربخش‌‌تر است.
واژه‌های کلیدی: قصاص، حدود، کیفرزدایی، کیفرخواهی، کیفردهی، رواداری.