اندیشه مساوات تبین مقوله «مساوات» در رساله سیاسی میرزای نائینی (ره)

توضیح

پیامبر(ص) عذر عمویش را نپذیرفته، فرمود: «خدا از اسلام تو باخبر است، اگر این ادعای شما راست باشد خداوند پاداشت را خواهد داد اما اکنون؛ ظاهر عملت چنین است که به جنگ ما آمده‌ای؛ الله اعلم باسلامک، ان یکون حقا فان یجزیک به فاما ظاهر امرک فقد کان علینا»(24) سرانجام جناب عباس به پیامبر(ص) پیشنهاد کرد؛ همان بیست اوقیه طلایی را که همراه خود آورده و به دست مسلمانان افتاده بود به عنوان فدیه بپذیرد اما نبی‌اکرم(ص) نپذیرفت و فرمود: «لا، ذالک شی‌ء اعطاناالله منک؛ نه، آن چیزی است که خداوند از مال تو [به عنوان غنیمت] نصیب ما کرده. مرحوم نایینی برای اینکه به خواننده بفهماند؛ مقصودش از مساوات، نفی اختلافات موجود در متن قانون شرع نسبت به مسلمانان و سایر اقلیت‌های مذهبی نبوده و تنها ناظر به اجرای یکسان احکام متفاوت بر مصادیقشان می‌باشد؛ تصریح می‌فرمایند: «احکام مخصوص مسلمین یا اهل ذمه بدون تفاوت بین اشخاص هر یک از فریقین اجرا یابد الی غیر ذالک من العناوین المختلفه»(69) سپس می‌فرماید: «این است حقیقت مساوات و معنی تسویه اساس عدالت و روح تمام قوانین سیاسیه عبارت از این مساوات می‌باشد» این عبارت، حکایت از آن دارد که نایینی برابری حقوق جزایی و ارثی مسلمان و کافر و زن و مرد را مساوات حقیقی و عادلانه ندانسته؛ بلکه آن را نوعی تبعیض و ظلم به نوع بشر می‌پندارد. 2ـــ در موارد متعددی در تنبیه‌الامه، مشارکت و مساوات به عنوان دو واژه مترادف استفاده شده است؛(79) در حالی که این دو مفهوم به طور کامل بر یکدیگر منطبق نمی‌باشند اما از آنچه گذشت؛ می‌توان استنباط کرد که برخی مصادیق مورد نظر نایینی مانند برابری در اظهارنظر و اداره امور کشور، درحقیقت مصداق مشارکت افراد ملت در تصمیم‌گیری و اداره امور اجرایی مملکت می‌باشد."