بررسی تطبیقی رابطه قاعده فراش با آزمایش های ژنتیک در اثبات نسب

توضیح

خانواده مهمترین واحد اجتماعی است و بقای جامعه در گرو بقای خانواده و بقای آن در گرو نسب مشروع و پیوندهای قانونی است؛ بنابراین مسئله اثبات نسب از حساسترین مسائل در حقوق اسلامی است که با توجه به اهمیت آن، قانونگذار برای حفظ آن در سایه وضع قوانین تلاش کرده است. از صدر اسلام تاکنون، در فقه امامیه و به تبع آن در قانون مدنی در مورد اثبات نسب از قاعده فراش به عنوان اماره قانونی استفاده میشود. لیکن امروزه با پیشرفت گسترده دانش ژنتیک و علوم آزمایشگاهی، برای تعیین نسب اطفالی که مورد انکار واقع میشوند،از دستاوردهای مهندسی ژنتیک استفاده میشود. از آنجا که در قانون مدنی ایران راههای اثبات نسب به طور مشخص ذکر نشده است و ازطرف دیگر فقیهان و حقوقدانان در حجیت آزمایشهای ژنتیک برای اثبات نسب اختلاف دارند، این شیوه‌های نوین پزشکی چالشهای مختلفی را فراروی قواعد فقهی قرار داده است. در این مقاله با استفاده از تعدادی منابع فقهی و حقوقی و ژنتیکی به بررسی ارزش و جایگاه دستاوردهای مهندسی ژنتیک در اثبات نسب پرداخته شده است تا مشخص شود در حقوق ایران نیز نسب شرعی را میتوان بر مبنای آن به اثبات رسانید یا خیر. یافته پژوهش حاضر این است که آزمایش ژنتیک نمیتواند به طور مستقل در اثبات نسب مشروع مورد توجه قرارگیرد. این آزمایش با توجه به قطعیت و اعتبار علمی بالایی که دارد تنها میتواند رابطه خونی بین افراد را احراز کند؛ در حالی که نسب مشروع علاوه بر رابطه خونی یک رابطه حقوقی است و بدون وجود شرایط سه‌گانه اماره فراش نمیتوان به آزمایش ژنتیک برای اثبات نسب مشروع استناد کرد. اما با این حال این آزمایش برای اثبات برخی دعاوی مانند تعیین هویت اجساد مجهول الهویه و مطالعه تعلق اندامهای جداشده از افراد در سوانح هوایی و انفجارها و ایجاد بانک اطلاعات ژنتیکی مجرمان میتواند راه‌گشا باشد.
واژه‌های کلیدی: اثبات نسب، قاعده فراش، آزمایش ژنتیک