بررسی تطبیقی فلسفه فقه با دیگر فلسفه‌های مضاف همگن

توضیح

مقاله حاضر سعی می کند، ضمن بیان چیستی و تعاریف «فلسفه فقه»، به ارتباط آن با سایر فلسفه های مضاف مرتبط و همگن مانند فلسفۀ دین و فلسفۀ معرفت دینی بپردازد.
فلسفۀ فقه ـ به‌عنوان یکی از فلسفه‌های مضاف ـ به مطالعۀ عقلانی و فلسفی دربارۀ دانش فقه می‌پردازد و از این منظر که فقه یکی از ساحت‌ها و رشته‌های معرفت دینی است، فلسفۀ فقه ارتباط وثیقی با فلسفۀ معرفت دینی دارد و ذیل آن را می‌شناسد. توجه شود که، از طرفی، فلسفۀ معرفت دینی یکی از عناصر کلان در فلسفۀ دین قلمداد می‌شود و از طرفی دیگر، نسبت و مناسبات فلسفۀ فقه با فلسفۀ دین نیز مشخص خواهد شد. ازاین‌رو، با نشان‌دادن نسبت و مناسبات فلسفۀ فقه با فلسفۀ دین و فلسفۀ معرفت دینی، رابطۀ فلسفۀ فقه با فلسفۀ مضاف به سایر معارف دینی و همچنین منزلت و جایگاه هر یک در این منظومه‌ها خواهد شد. برآیند نسبت‌سنجی دانش‌های یادشده تعیین‌شده نسبت‌هایی مانند عام یا خاص بودن، زیربنا یا روبنا بودن، و تولیدی یا مصرفی بودن است. از این دانش‌ها، در حالی که نسبت به «مضاف‌الیه» خود نقش اساسی و تفاوتی دارند، نسبت به سایر دانش‌های همگن روبنا، مصرف‌کننده و تغذیه‌کننده و برخی از فلسفه‌های مضاف، به دلیل پیشینی و عام‌بودن، نسبت به سایر فلسفه‌های مضاف نقش زیرساختی دارند. با تعیین نقش و جایگاه هر یک، می‌توانم دربارۀ انتظارات خود را از این گونه دانش‌ها داوری نمایم. در غیر این صورت، فلسفه‌های مضاف، به‌ویژه فلسفه‌های شده، صرفاً یک امر انتزاعی و غیرکارآمد بوده است، هیچ‌گونه یاد تحولی در مضاف‌الیه خود ایجاد نخواهد کرد.
واژه‌های کلیدی: فلسفه، فلسفۀ مضاف، فلسفۀ دین، فلسفه معرفت دینی، فلسفة فقه، حقوق فلسفی.