بررسی جرم انگاری شبیه‌سازی انسان در حقوق ایران

توضیح

شبیه‌سازی به‌عنوان تکنولوژی نوظهور، کانون توجه دولتمردان، پزشکان، حقوقدانان و سایر محافل علمی قرار گرفته است. این پدیده علاوه بر اینکه دریچه‌ای نو به روی جامعه بشری در خصوص خصایص درمانی‌اش باز می‌کند، نگرانی‌هایی را پیش روی جامعه بشری قرار می‌دهد. این فناوری به دو بخش شبیه‌سازی انسانی یا مولد و شبیه‌سازی درمانی یا پژوهشی تقسیم می‌شود. اولین معنی که با توجه به‌عبارت مذکور به ذهن متبادر می‌گردد در مفهوم ساده ایجاد و شکل‌دهی یک موجود انسانی شبیه انسانی دیگر است. در بیان مفهوم پزشکی شبیه‌سازی می‌توان گفت: انتقال هسته سلول جنسی سوماتیک به درون تخمک فاقد هسته. به لحاظ تئوری، محققان در تولید از طریق همانندسازی سعی دارند تا سلول سوماتیک (غیرجنسی) را تبدیل به جنین نمایند. در دوگونه شبیه‌سازی یاد شده شروع به کار مشابه اما نتیجه کاملاً متفاوت است. در نتیجه شبیه‌سازی انسانی فردی به‌وجود می‌آید که از لحاظ ژنتیکی کاملاًَ شبیه فردی است که از هسته فعال او استفاده شده است. در حالی که در شبیه‌سازی درمانی، هدف تهیه سلول‌های بنیادین جنینی از جنین چند روزه، در حال رشد است، که این سلول‌ها قابلیت تبدیل شدن به سلول‌های هر یک از بافت‌ها و اندام‌ها را دارد. ادیان که از منابع اولیه و مهم کلونینگ هستند تأثیر قابل توجهی در سیر قانونگذاری در مورد این پدیده دارند. ادیان مختلف در این زمینه مبادرت به اعلام نظرهای متعدد و متفاوت نموده‌اند. تقریباً در خصوص شبیه‌سازی گیاهی و حیوانی به اتفاق آراء، آنرا مطلوب می‌دانند و در خصوص شبیه‌سازی درمانی وضعیت بینابین بوده، لکن آنچه بیش از همه مورد بحث است و آن را به شدت مذموم دانسته‌اند شبیه‌سازی انسانی است. آیین کاتولیک هرگونه شبیه‌سازی درمانی و انسانی را مذموم دانسته و به شدت مخالف به‌کارگیری این تکنولوژی است. در دین مبین اسلام، اهل تسنن به‌طور اتفاق، آراء شبیه‌سازی انسانی را غیراخلاقی و خلاف اسلام دانسته‌اند. از دیدگاه شیعه این پدیده در سطح قابل توجهی مورد مداقه قرار نگرفته است. با این وجود شبیه‌سازی درمانی را مجاز منع و مطلوب می‌دانند لکن در خصوص شبیه‌سازی انسانی اتفاق نظر وجود ندارد. با توجه به کاربرد این تکنولوژی و معایب احتمالی آن، به‌کارگیری و بهره بردن از این پدیده موافقان و مخالفانی را به همراه داشته که در این راستا هر یک به دلایل متعدد تمسک جسته‌اند. بر این اساس برخی از کشورها با توجه به رویکردهای مذهبی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی خود با این پدیده برخورد نموده و در سیر قانونگذاری خویش به جرم‌انگاری آن پرداخته‌اند. متأسفانه در قوانین موضوعه ایران این پدیده مانند سایر پدیده‌های علمی و اجتماعی که خیلی دیر در عرصه قانون‌گذاری کشور وارد می‌شود تاکنون در سیر قانون‌گذاری قرار نگرفته است و حتی پیش‌نویسی تهیه نشده که در دست بررسی باشد. همچنین دولتمردان هیچ‌گونه موضع رسمی که نشان‌دهنده سیاست جنایی ایران در قبال این پدیده باشد، اعلام نکرده‌اند. این در حالی است که ایران از جمله معدود کشورهای جهان است که به تولید سلول‌های بنیادین رویان انسان دست یافته است. در این نوشتار سعی شده تا با بررسی نظرات موافقان و مخالفان شبیه‌سازی و نگاهی به قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور مصوب 8/5/1382 که شاید بتوان آن را کمی هم‌سو و نزدیک به پدیده شبیه‌سازی قلمداد نماییم، به بررسی جرم‌انگاری این پدیده و عملکرد قانونی مورد نیاز در کشور پرداخته شود.
واژه‌های کلیدی: پدیده شبیه‌سازی انسانی، جرم انگاری، حقوق ایران