بررسی حکم فقهی – حقوقی اتانازی

توضیح

اتانازی، یا ترجیح مشفقانة مرگ بیمار لاعلاج، اگر برخاسته از خواست واراده بیمار باشد، آن را «داوطلبانه» و مواردی که بیمار به لحاظ حقوقی صلاحیت تصمیم‌گیری ندارد، اتانازی را «غیر داوطلبانه» می¬نامند. بر مبنای نظام حقوق کیفری اسلام، اتانازی فعال اگر چه با رضایت بیمار انجام شود، قتل محسوب شده؛ لذا حرام و موجب قصاص است؛ چون انگیزة مشفقانه پزشک و رضایت بیمار، رافع مسئولیت کیفری پزشک،یا عامل تخفیف در مجازات وی نخواهد بود واولیای بیمار، می‌تواند پزشک مرتکب را قصاص نمایند. لیکن اگر بیمار پس از اقدام پزشک به اتانازی (مثلا پس از تزریق داروی مهلک) او را از قصاص عفو نماید، پس از مرگ بیمار، ورثه حق قصاص نخواهند داشت. در اتانازی غیر فعّال غیر داوطلبانه، نیز اگر چه عنوان (قتل) تحقق نمی یابد؛ لیکن پزشک، ترک نجات نفس نموده و از باب ترک واجب، مرتکب حرام شده و تعزیر خواهد شد. دراتانازی غیر فعال داوطلبانه، نیز حکم به همین صورت است مگر در مواردی، همچون اعمال جراحی، که فعل پزشک، مستلزم تصرف در جسم بیمار است. چرا که در چنین مواردی، رضایت بیمار شرط مشروعیت عمل است . لذا از این رو، در صورتی که بیمار رضایت به آن نداشته باشد ، پزشک حق ادامه یا اقدام به آن عمل را ندارد .؛ بنابراین، پزشک تکلیفی نداشته و مسئولیت کیفری وی، نیز منتفی است. اما در جایی که فعل پزشک، مستلزم تصرف در جسم بیمار نیست؛ (مانند تنفس مصنوعی،) وجوب انقاذ نجات نفس بر پزشک باقی است و درصورت ترک درمان، تعزیر خواهد شد.
واژه‌های کلیدی: قتل، اتانازی، بیمار لاعلاج ، مرگ مشفقانه، انقاذ نفس.