بررسی فقهی – اقتصادی کسب درآمد از طریق بازاریابی شبکه‌ای

توضیح

بازاریابی شبکه‌ای روش نوینی در توزیع کالاست که ادعا می‌شود متفاوت از شرکت‌های هرمی بوده و توسعه آن در کل به نفع اقتصاد است. در بازاریابی شبکه‌ای، هر بازاریاب از دو روش فروش مستقیم (خرده‌فروشی) و جذب بازاریاب به کسب درآمد می‌پردازد. در خرده‌فروشی، بازاریاب، کالا را با تخفیف از شرکت خریده و بدون تخفیف به مشتری می‌فروشد و مبلغ تخفیف، درآمد وی خواهد بود. در روش دوم با جذب بازاریاب‌های جدید و فروش محصول توسط آنها و زیر مجموعه‌ آنها درصدی از قیمت محصول فروخته‌شده (پورسانت) را دریافت می‌کند. نتیجه تحلیل فقهی‌ که به روش تحلیلی‌ـ‌توصیفی انجام‌شده، نشان می‌دهد، خرده‌فروشی و درآمد ناشی از آن منطبق بر بیع الخیار بوده و صحیح و حلال است. در روش دوم نیز اگر پورسانت دریافتی از مجموعه سطوح در مقابل عمل معرفی بازاریاب‌های سطح اول باشد، صحیح و حلال است؛ اما این روش توزیع کالا به لحاظ کارکرد اقتصادی با ابهام مواجه است. در این طرح، بیشترین سود نصیب شرکت می‌شود و با اشباع بازار جمع زیادی از بازاریاب‌ها با تلاش خود به نتیجه‌ مطلوب نمی‌رسند. شرکت‌های تولیدی بدون آنکه کیفیت کالا را بالا ببرند یا قیمت را کاهش دهند، با وعده‌ کسب درآمد بالا در بازاریاب‌ها، ایجاد انگیزه کرده و سهم خود از بازار افزایش می‌دهند. این شرکت‌ها نوعاً کالاهای لوکس و غیر ضروری را عرضه می‌کنند و باعث گسترش مصرف این سنخ کالاها می‌شوند که با اقتصاد مقاومتی تناسبی ندارد. پیشنهاد می‌شود با اعمال محدودیت در سطوح درآمدی این روش توزیع (مثلاً تا چهار سطح) و اختصاص آن به کالاهای ایرانی (به جهت رونق تولید) به صورت محدود، اجازه فعالیت به این شرکت‌ها داده شود و بعد از مدتی بازخورد آن مورد ارزیابی قرار گیرد.
واژه‌های کلیدی: بازاریابی، بازاریابی شبکه‌ای، شرکت‌های هرمی، اکل مال به باطل