بررسی فقهی شرط «تناسب دفاع و تعدی» در دفاع مشروع

توضیح

تناسب در ادبیات حقوقی، هم بر تناسب میان خطر و ضرر حاصله از تهاجم با خطـر و
ضرر حاصله از دفاع ناظر بوده و هم بر متناسب و ضروریبودن دفاع بـرای دفـع خطـر
و ضرر متعدی ناظر است. فقها عموماً درباره خطر و ضـرر ناشـی از تهـاجم در بخـش
ضرر جانی، ضرر به عرض و ناموس و ضرر مـالی بحـث مـیکننـد. همچنـین، دربـاره
متناسببودن هر اقدام زیانبار حتی کشتن متعدی در موارد ضـرورت بـرای جلـوگیری
از تعدی به جان یا عرض و ناموس نیز تردیدی نکردهاند.
بر خلاف آنچه در ابتدا به نظرمیرسد، قتل متعدی در مقام دفاع ازمـال ودارایـی، از
دیدگاه فقیهان اسلامی به عنوان دفاع متناسب تجویز نشده است؛ ولی در صورت تجری و
مقاومت متعدی عاقل، بالغ و مختار در مقابل مدافع وعدم بازدارندگی وی، شارع مقـدس
تا حد قتل را نیزبه جهت حمایت از حفظ حریم امنیتی افراد، تجویزمیکند.
مدافع باید به طور متعارف ومعقول اطمینان حاصل کند که اقدام دفاعی وی از جهت
زیانباربودن، بیش از مقدار لازم برای دفع متعدی نیست.
واژه های کلیدی: دفاع مشروع، تعدی