تأملّی دیگر در تأثیر زمان و مکان در اجتهاد

توضیح

نیازی به توضیح نیست که دلیل استاد مغنیه عدم نیاز به امضا یا عدم ردع شارع مقدس, در مورد ظواهر کلام, این است که عمل به ظواهر کلام با عث نظم زندگی اجتماعی انسان می باشد و همچنین واضح است که این خصوصیت در مورد تمام بناها و عرفهای عقلایی وجود ندارد و لذا شارع به رد برخی از آنها پرداخته است; پس چگونه می توان این کلام مرحوم مغنیه را دلیلی برای اعتبار عرف بطور کلی دانست چنانکه دکتر فیض ادعا کرده اند؟!17 دکتر فیض, سپس به کلامی از آیةالله شهید (سیدمحمدباقر صدر) در کتاب (بحوث فی علم الاصول) (که تقریر درس خارج اصول فقه ایشان است) استناد نموده و ترجمه آن را چنین آورده است: (در سیره عقلا (یعنی عرف عقلا) برای ما همین بس است که ثابت شود طبیعت عقلا و نهاد و سرشت آنان مقتضی آن است که فلان سیره و عرف را داشته باشند وهرگاه شارع جلو آن سرشت و طبیعت را نگرفته باشد, عرف ناشی از آن طبیعت انسانی برای ما حجت و معتبر خواهد بود.