تاملی در مفهوم و گستره مذاق شارع

توضیح

مذاق شارع، از جمله نهادهایی است که در فقه، بسیار مورد توجه فقها قرار گرفته است. آنچه که مسلم است تعریف اصطلاحی و منضبطی از عنوان مذاق شارع و نظایر آن در ادبیات فقه و اصول صورت نگرفته است، لکن با دقت و تأمل در کلمات فقها می‌توان به ویژگی‌هایی دست یافت که حاکی از تلقی و دریافت فقها از این نهاد و مناط بهره‌برداری از آن در استدلال‌های فقهی باشد. نگارنده در این مقاله درصدد است که با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و روش تحلیلی - توصیفی، اقدام به احصاء کامل متون فقهی و طبقه‌بندی آن‌ها نموده و با دقت و تأمل در ماهیت و چیستی مذاق شارع، به ارائه تعریف و مختصات روشن و منطقی از این نهاد فقهی دست یابد. علاوه بر آن، نوشتار حاضر می‌کوشد تا با بیان وجه مفارق مذاق شارع با مقاصد شریعت، چرایی اقبال فقهای امامیه به مذاق شریعت و عدم استقبال ایشان از مقاصد شریعت را واکاوی نماید. حجیت تمسک به مذاق شارع به صورت مستقل و نقد قائلین به لزوم استفاده از حجج متداول و موجود در علم اصول به عنوان جایگزین مذاق شارع، موضوع دیگری است که در این نوشتار به آن پرداخته می‌شود.
واژه‌های کلیدی: مذاق شارع، ممارست، انس پذیری، حجیت، مقاصد شریعت.