تبارشناسی نظارت بر قدرت سیاسی در اندیشه علمای عصر قاجار

توضیح

اهمیت مقوله نظارت بر قدرت سیاسی در دنیای معاصر باعث شده است که نقد و نظارت‌پذیری قدرت سیاسی مستقر به عنوان یک ضرورت و ارزش برای نظام‌های سیاسی تلقی گردد و فقدان آن به نوعی به امکان وقوع انواع بحران‌ها را محتمل سازد. سؤال اینست که در تفکر سیاسی شیعه نقد و نظارت بر قدرت سیاسی چه جایگاهی داشته و این اندیشه چه سیر و تطوری را طی کرده است. در این مقاله تلاش می‌کنیم سیر تحول نظارت بر قدرت سیاسی را در اندیشه علمای عصر قاجار از منظری تبارشناسانه توضیح دهیم و نشان دهیم چگونه نظم سلطانی حاکم بر عصر اول قاجار ادبیات و دانش نقد و نظارت خود را آفرید و در ادامه با تحریم تنباکو از طرف میرزای شیرازی مقدمات گسست از این نظم و تمهید نظری نقد و نفی استبداد فراهم شود و در نهایت ظرفیت اجتهاد شیعی در نقد و نظارت بر قدرت در اندیشه علامه نائینی آشکار شود. اندیشه‌ای که آن را باید تبار نظم جمهوری عصر حاضر و کاربست‌های نظارت بر قدرت سیاسی دانست.
واژه‌های کلیدی: تبارشناسی، قدرت سیاسی، نظارت، علما، قاجار، نفی النسب