تبیین ماهیت و حدود آزادی‌ بیان از منظر فقه و حقوق بین‌ الملل

توضیح

آزادی‌بیان یکی از نهادهای مهم در حقوق بین‌الملل و عرف سیاسی کنونی جهان است. یکی از چالش‌های جدی و حساس اسلام و غرب در چند دهه اخیر، توهین به نمادها و مقدسات اسلامی در مطبوعات و افکار عمومی غربی و دفاع دولت‌های غربی از این امر، با استناد به نهاد آزادی‌بیان است. پرسش‌های اصلی این است که اساساً آزادی‌بیان به چه معنا است؟ مبانی آن در حقوق بین‌الملل کدام است؟ آیا استثنائاتی برای آزادی‌بیان وجود است؟ فقه اسلامی با اتکا به قرآن و سنت در برابر آزادی‌بیان چه موضعی دارد؟ و براساس چه مبانی و ارزش‌هایی می‌توان ناروایی و ممنوعیت توهین به مقدسات ادیان و مذاهب را تبیین کرد؟ اگرچه آزادی‌بیان براساس مبانی گوناگون مستلزم ممنوعیت هرگونه سانسور و مجازات از سوی دولت‌هاست، اما عناوین اضرار، ایذاء و ایجاد نفرت مذهبی از استثنائات این نهاد حقوقی بین‌المللی به‌شمار می‌رود. فقه اسلامی اجمالاً نهاد آزادی‌بیان را پذیرفته، اما با استناد به دلائل درون‌دینی و غیر آن، دایرۀ آزادی‌بیان را به صورت محدود‌تری در نظر می‌گیرد.
واژه‌های کلیدی: آزادی‌بیان، توهین به مقدسات، فقه اسلامی، حقوق بین‌الملل