تبیین و رتبه بندی شاخص های کارایی و اثربخشی دولت در اقتصاد اسلامی

توضیح

در دو دهه اخیر، پژوهش‌ها و تحقیقات مربوط به نقش دولت در اقتصاد از مباحث اندازه دولت و وظایف آن در اقتصاد به مقوله کارایی و اثربخشی دولت در اقتصاد معطوف گشته است. این تغییر نگاه به مقوله دولت در اقتصاد، موجب شکل­گیری تحقیقات متعددی در خصوص تدوین و ارائه شاخص­های کارایی و اثربخشی دولت در گزارش‌ها و پژوهش‌های جهانی شده است. در این میان انطباق این شاخص‌ها و ارائه شاخص‌های برآمده از مبانی و وظایف دولت در اقتصاد اسلامی از اهمیّت زیادی برخوردار است. با اتخاذ رویکرد مفهومی موسع از کارایی و اثربخشی، کارایی و اثربخشی دولت را می­توان این‌گونه بیان نمود که با استفاده از منابع و اختیارات، وظایف به‌نحوی انجام گیرد که بیشترین خروجی و عایدی را داشته و در رسیدن به اهداف بیشترین اثربخشی حاصل شود. این تحقیق مبتنی‌بر جایگاه و وظایف دولت در نظام اقتصادی اسلام، پس از تفکیک حوزه‌های وظایف دولت مشتمل‌بر حوزه‌های کلان اقتصادی، پولی و مالی، درآمد و هزینه دولت، عدالت و رفاه عمومی، اداری و مدیریتی، تنظیم‌گری و نظارت بر بازار، امنیت اقتصادی و حقوق مالکیت و حوزه علم و آموزش به استخراج و ارائه شاخص­های سنجش کارایی و اثربخشی دولت در حوزه­های پیش‌گفته و رتبه‌بندی هریک از شاخص‌ها براساس پرسشنامه خبرگانی پرداخته است. شاخص «نسبت خانوارهای زیرخط فقر به کل خانوارها» در حوزه عدالت و رفاه عمومی از میان 64 شاخص، رتبه نخست را به‌دست آورد که نشان می‌دهد براساس نظرات خبرگان، حوزه عدالت در سنجش کارایی و اثربخشی دولت با شاخص (پایین بودن) نسبت خانوارهای زیرخط فقر مهم‌ترین مؤلفه و شاخص است. مجموعه شاخص‌های مستخرج و رتبه‌بندی شده در این تحقیق می‌تواند در سنجش عملکرد دولت در انطباق با اقتصاد اسلامی استفاده گردد.
واژه‌های کلیدی: دولت، اقتصاد اسلامی، کارایی، اثربخشی، شاخص.