تجسس از دیدگاه فقه امامیه

توضیح

ماهیّت و حکم اخلاقی تجسّس یکی از موضوعات مهم اخلاقی برای عموم مردم و به ویژه برای افرادی است که مقتضای شغلی آنها در ارتباط با تجسّس است ، مانند نیروهای انتظامی، امنیّتی، اطلاعاتی، روزنامه نگاران و اصحاب خبر. تجسّس در لغت به معنای،بررسی کردن، جست وجوکردن و کسب خبر است. تجسّس به تحقیق و تفحّص در امورمخفی و پنهان دیگران که ماهیّت شخصی و فردی دارد، گفته می شود. بنابر این، به کارگیری واژة تجسّس و تفحّص در اموری که ماهیّت ظاهر و آشکار دارند یا به تعبیردیگر، ماهیّت اجتماعی و جمعی دارند، صحیح نیست. سه نوع تجسّس با احکام جداگانه وجود دارد: تجسّس در امور شخصی ، تجسّس در امور اجتماعی وتجسّس در امور دشمن . تجسّس در امور شخصی افراد به حکم عقل و صریح آیه« ولاتجسّسوا »و روایات متعدد، جایز نیست. تجسّس در امور اجتماعی که عبارت بهتر برای آن «بازرسی»و«نظارت است »بنا بر دلیل عقلی و برخی روایات، جایز و در برخی شرایط واجب است. اطلاع از شرایط جامعه، نیازها و مطالبات مردم و ایجاد عدالت اجتماعی که از مهم ترین وظایف حاکم اسلامی است،وهمچنین دستیابی به آنها تا حد زیادی به گزینش مسئولان و کارگزاران حکومتی متعهد، مؤمن ومتخصص، وابسته است، نیازمند تحقیق و تفحّص از عملکرد دستگاه ها و سازمان ها ی اجتماعی است. تجسّس در مورد دشمنان حکومت و گردآوردن اطلاعات از آنها به حکم عقل وشرع جایز است .آیه چهارم سورة منافقون، سیره پیامبر(ص) وائمه اطهار(ع) بر جواز این امر دلالت دارد.
واژه های کلیدی: تجسس، فقه امامیه، جاسوسی، اسلام