تحلیل فقهی – اقتصادی مبانی، اصول و چارچوب کلان نظام پولی اقتصاد اسلامی

توضیح

در طول تاریخ، علم اقتصاد ازلحاظ نظری سه سؤال مبنایی و مرتبط با یکدیگر در حوزه پول وجود داشته است که هر نظریه پولی سعی کرده پاسخ­های مناسب برای آنها ارائه کند. این سه سؤال عبارت‌اند از:
1- پول چیست؟- 2- منشأ پول چیست یا چگونه وارد جامعه می‌شود؟- 3- پول چگونه ارزش به‌دست می‌آورد یا آن را از دست می‌دهد؟؛ در اقتصاد متعارف دو نحله و مکتب پولی «متالیست­ها (فلزگرایان[i])» و «چارتالیست­ها[ii]»، سعی کرده­اند با مبانی و اصول نظری خویش به این سؤالات پاسخ دهند. در این مقاله سعی شده است با استفاده از مبانی، اصول و چارچوب کلان نظام پولی اسلامی از منظر اقتصاد اسلامی به این سؤالات پاسخ داده شود. بدین‌منظور ابتدا با استفاده از روش­های معتبر فقهی اعم از فقه معاملات و فقه نظام مبتنی‌بر چارچوب اقتصاد اسلامی، مبانی، اصول و چارچوب کلان نظام پولی اسلام تبیین شده و سپس با توجه به آنها به سؤالات مذکور پاسخ داده شده است.
نتایج تحقیق نشان می­دهد که در نظام پولی اسلامی، اولاً هرآنچه که بتواند وظایف پول را ایفا کند و از نظر مردم (عرف) مورد قبول واقع شود، می­تواند نقش پول را در نظام اقتصادی ایفا نماید ولی حکومت اسلامی حسب وظیفه و جایگاهی که دارد، در صورت انحراف مصادیق پول از شروط و موازین شرعی، تأیید و اعتبار خویش را از پول الغا می­نماید؛ ثانیاً در خصوص ارزش پول، باید گفت که پول یا باید ارزش ذاتی داشته یا مابه‌ازاء ارزشمندی در عالم واقع داشته باشد تا با اصول و مبانی نظام پولی تطابق داشته و بتواند در مقام مبادلات و معاملات مورد استفاده قرار گیرد.
واژه‌های کلیدی: اقتصاد اسلامی، نظام اقتصادی اسلام، نظام پولی اسلامی، ارزش پول، منشأ پول.