توضیح

مناسبت حکم و موضوع رابطه‌ای است مبتنی بر ارتکازات عرف عقلا میان حکم و موضوع، که زمینۀ فهم عرفی این دو را بر اساس همین رابطه ایجاد می‌کند. برای این تناسبات، کارکردهای متعددی در فهم ادله وجود دارد که گردآوری و بررسی آن، با تکیه بر آثار فقها، محور اصلی این نوشتار است. از جمله موارد کارکرد مناسبات حکم و موضوع، عبارتند از: انصراف، الغای خصوصیت، تنقیح مناط، تصحیح اولویت، تبیین حدود ملاک، تبیین کیفیت دخالت عنوان در حکم، رفع اجمال، ایجاد جمع عرفی، قوت و ضعف ظهور، تعیین انحلالی بودن یا مجموعی بودن عام، انتزاع حکم وضعی از حکم تکلیفی، دخالت و عدم دخالت علم در موضوع حکم، ارتباطی یا استقلالی بودن مرکبات، و روشن نمودن حقیقی یا خارجی بودن قضایا. تحلیل کارکردها نشانگر آن است که فقها در صورتی مناسبت حکم و موضوع را حجت می‌دانند که نزد عرف به حد ظهور برسد.
واژه‌های کلیدی: مناسبات، حکم و موضوع، انصراف، ارتکاز، عرف.