تحلیل و نقد رویکردهای رقیب و اشکالات وارده بر تئوری «فقه نظام»

توضیح

نظریه «فقه نظامات اجتماعی» برای اولین بار توسط شهید صدر(ره) در کتاب «اقتصادنا» تبلور یافته و به عنوان رویکردی جدید در تفقّه معرفی گردیده است که در آن مجتهد اسلامی، متفاوت از نگاه خرد و فردی، به فقه و مقوله­ی اجتهاد، با یک نگاه سیستمی و مجموعی در پی تحلیل مسائل فقهی برآمده و در صدد استنباط «نظامات اجتماعی» از منابع دینی بر می­آید؛ لذا همچنان که فقه فردی و متعارف، متکفّل بیان احکام و تکالیف فردی بوده و رسالت دینی شدن افعال و رفتار آحاد مکلّفان را بر عهده دارد، فقه نظام نیز - ضمن مستظهر بودن به بنای عقلا و منطقه الفراغ به عنوان یکی از عناصر اصلی این رویکرد - متکفّل استنباط احکام ساختارها و مناسبات حکومتی و اجتماعی در راستای اداره و مدیریّت دینی و الهی جامعه می­باشد. بنابراین فقه نظام، یک رویکردی است حکومت­ساز و اجتماع پرور و حاکمیّت آفرین در عرصه­ی فقاهت و اجتهاد، که رقبایی را به همآوردخود می­خواند و به ستیز با آنها می­پردازد. «فقه سکولار» و «فقه اجتماعی» به عنوان دو رویکرد اصلی در مقابل رویکرد «فقه نظام» مطرح می­باشند که این مقاله با تأکید بر بازخوانی این دیدگاه­ها و طرح اشکالات وارده بر رویکرد فقه نظام و نقض آنها، به این نتیجه اصرار می­ورزد که تمامی رویکردهای مقابل، مردود بوده و توان صف­آرایی در برابر رویکرد ادّعایی را ندارند.
واژه‌های کلیدی: شهید صدر(ره)، فقه نظام، فقه حکومتی، فقه اجتماعی، فقه سکولار، رویکردهای رقیب.