تعامل حقوق و اخلاق در تبلیغات بازرگانی با تاکید بر آثار آن بر حقوق خصوصی اشخاص

توضیح

تبلیغات بازرگانی، مخالفان و موافقان زیادی دارد. امّا به‌هرحال واقعیتی است که خود را بر همۀ ما تحمیل کرده است. آثار گسترده و عمیق این پدیده بر عرصه‌های مختلف زندگی اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی چندان مشهود است که به مهندسان زندگی جمعی اجازه نادیده گرفتن آن را نمی‌دهد؛ به‌ویژه آنکه تبلیغات بازرگانی به یکی از اصلی‌ترین منابع مالی رسانه‌ها تبدیل‌شده و رقابت آن‌ها را در جذب و انتشار پیام‌های تجاری برانگیخته است. از سوی دیگر روند جهانی‌شدن که با پیدایش رسانه‌های نوین نظیر ماهواره و اینترنت و پخش فرامرزی و بدون مانع آنان شتاب فزون‌تری یافته است، اهمیت تبلیغات بازرگانی و ضرورت نظارت و ضابطه‌مند کردن آن را صدچندان کرده است؛ اما مقصود از ضابطه‌مند سازی تبلیغات بازرگانی، تنها قانون‌گذاری نیست. ترویج و تحکیم اخلاق، به‌عنوان مکمل حقوق تبلیغات بازرگانی ضرورت دارد؛ مشروط بر آنکه مرز میان حقوق و اخلاق به نیکی شناخته و از خلط آن‌ها اجتناب گردد. دیگر آنکه، حقوقدانان و سیاستمداران به‌تنهایی قادر به شناخت دقیق و چاره‌جویی مؤثر برای افزایش آثار مثبت تبلیغات بازرگانی و کاهش آسیب‌های آن نیستند و در این راه چاره‌ای جز مشارکت فعال اصحاب رسانه نداریم. از سوی دیگر، برای ضابطه‌مند سازی حوزۀ تبلیغات بازرگانی نیازی انکارناپذیر به مشارکت فعال اصحاب رسانه داریم. پیشنهاد می‌شود گروهی متشکل از حقوقدانان آشنا به رسانه و صنعت تبلیغات، مسئولان و متصدیان این حرفه و نمایندگانی از جامعۀ تبلیغات مأموریت یابند تا هم‌زمان به تدوین پیش‌نویس قانون و نظام‌نامه اخلاق تبلیغات بازرگانی اقدام کنند. این مقاله، درصدد تبیین این نکات است و پس از اشاره به اهمیت و آثار تبلیغات بازرگانی بر اقتصاد، فرهنگ، جامعه و سیاست، به تفکیک قلمرو و بیان تفاوت‌های حقوق و اخلاق پرداخته و با اشاره به مبانی فقهی، ریشه‌ها و اصول چنین نگاهی را در نظام حقوقی و تربیتی اسلام نمایانده و پیشنهادهایی را ارائه می‌دهد.
واژه های کلیدی: تبلیغات بازرگانی، رسانه، حقوق و اخلاق، اخلاق رسانه، اخلاق تبلیغات.