تجربه مادری، به‌عنوان حقی طبیعی، قابل سلب نیست؛ اما در مواردی حق فرزندآوری زوجه در تقابل با مصالح اجتماعی، سلامت کودک، حقوق جنسی زوج یا اشتراط عدم فرزندآوری از سوی زوج قرار می‌گیرد و قانوناً می‌توان زوجه را از این حق محروم ساخت. در هریک از این موارد، بررسی تبعات تربیتی و اخلاقی محروم‌سازی زن از احساس مادری و تبیین راهکارهای موجود برای عدم محروم‌سازی او با استفاده از اثرگذاری قواعد اخلاقی در قواعد حقوقی، هم در خانواده و هم جامعه حائز اهمیت خواهد بود.
لذا در این مقاله، با روش توصیفی و تحلیلی و استناد به منابع کتابخانه‌ای، ضمن تبیین جایگاه و اهمیت حق مادری، ابتدا موارد مجاز محرومیت از این حق تبیین شد و نهایتاً در دو مورد، به‌رغم استحقاق زوج یا سیاست‌های کنترلی جمعیت بر عدم فرزندآوری، می‌توان با عنایت به جایگاه برتر قواعد تربیتی و اخلاقی، حق زوجه را مقدم داشت: 1. توجه به اقتضائات تربیتی و اخلاقی جایگاه ریاست مرد بر خانواده و انتظار مدارا و سازش با زوجه در زمانی که عدم فرزندآوری موجب حرج و سختی زوجه باشد؛ 2. زمانی که در کنترل برخی معضلات اجتماعی همچون بیماری‌های واگیردار، فحشا و... به‌جای تأکید بر سیاست‌های کاهش جمعیت و محروم نمودن زوجین از فرزندآوری، با تأکید بر حاکمیت قواعد تربیتی و اخلاقی در مراودات زنان و مردان، مانع برخی معضلات اجتماعی شد. البته در تقابل حق فرزندآوری با بهداشت عمومی و سلامت کودک، دولت‌ها نمی‌توانند امری عمل کنند و در راستای ایمن‌سازی روابط جنسی، زوجین را به عقیم‌سازی مجبور سازند.
واژه‌های کلیدی: فرزندآوری، حقوق زوج، حق سلامت کودک، مصالح اجتماعی، حاکمیت قواعد تربیتی و اخلاقی
