جایگاه مصلحت در حکومت اسلامی با تاکید بر اندیشه فقهی سیاسی امام خمینی(ره)

توضیح

بحث مصلحت در فقه سیاسی شیعه، پس از تحقق عینی حکومت اسلامی در ایران و طرح عالمانه مباحث حکومتی از سوی امام خمینی تحت عنوان ولایت فقیه بیش از گذشته اهمیت یافته است. هدف از نوشتار حاضر تبیین جایگاه مصلحت در اندیشه فقهی سیاسی امام خمینی به عنوان راهکاری در خصوص رفع تزاحم احکام است. ازاین رو، سوال اصلی این است که آیا در اندیشه فقهی سیاسی امام خمینی حاکم اسلامی در عصر غیبت می تواند با توجه به عنصر مصلحت، به صدور قوانین در اداره امور جامعه بپردازد؟
قانون در اسلام به معنای احکام شرع و مجموعه قواعد و مقرراتی است که از سوی رهبر مشروع جامعه برای اداره جامعه با توجه به احکام کلی الهی بر پایه مصلحت آن جامعه وضع می گردد. مصلحت اندیشی در اندیشه سیاسی اسلام در چارچوب موازین شرعی صورت می گیرد. امری که مصلحت و حکومت را در اندیشه سیاسی اسلام به هم پیوند می زند، جایگاه مصلحت از حیث سندیت نیست، بلکه جایگاه مصلحت از حیث امتثال امری است که به طور عمده خود را در قالب دو بحث تزاحم در اصول فقه و حکم حکومتی در فقه نشان می دهد. نتیجه آنکه از نظر امام خمینی در عصر غیبت، ولی فقیه می تواند در صورت ضرورت و مصلحت، حکم اولی یا ثانوی را متوقف سازد و پس از رفع بحران، دوباره آنها را حاکم گرداند و این مصلحت-اندیشی فقط در حوزه احکام حکومتی تحقق پذیر است. مصلحت از دیدگاه امام خمینی اعم از فقه العباده و فقه المعامله و احکام اولیه و ثانویه است.
واژه‌های کلیدی: مصلحت، حکومت اسلامی، امام خمینی، عصرغیبت، احکام متغیر، حکم اولی.