جایگاه عدالت در استنباط مسائل فقهى حقوقى زنان

توضیح

«عدالت»، از قدیمى‏ترین و ریشه‏دارترین دغه‏غه‏هاى بشرى است. «مصلحان» درد «حاکمیت عدالت» را داشته و با عوامل عدالت‏سوز در افتاده‏اند و علماى قانون به کاوش در حقیقت عدالت پرداخته و در صدد ارائه معیارهاى عدالت بوده‏اند. با این حال «عدالت» در جایگاه شایسته خود در فقه، قرار نگرفته و فقیهان آن گونه که بایسته است در استنباط احکام از آن بهره نگرفته‏اند. نویسنده در این مقاله درصدد آشکار ساختن برخى از زوایاى مبهم این موضوع است و پاسخ‏هاى مختلف را به نقد مى‏کشد تا به ارائه قالبى مناسب براى ایده عدالت دست یابد. قالبى که با اندیشه فقهى شیعه سازگار بوده و اجتهاد را از آسیب‏هایى که در مسیر عدالت‏خواهى گریبانگیر فقه اهل سنت شده است، مصون دارد. پرسش اصلى مقاله این است که «عدالت در استنباط احکام فقهى و حقوقى زنان چه نقشى مى‏تواند داشته باشد؟» و در این راستا پرسش‏هاى خرد فراوانى را پاسخ مى‏گوید. مقاله با بررسى «چیستى عدالت» آغاز مى‏شود و با صرف نظر از طرح دیدگاههاى مختلف در این باره «تساوى» را «تعریف مبنا» قرار مى‏دهد. سپس به بررسى اینکه چه رفتارى را مى‏توان عادلانه دانست - «شناخت عدالت» - مى‏پردازد و از این طریق، وجود «شریعت» را براى تشخیص عدالت، لازم مى‏شمارد. در فصل بعد، از عدالت به مثابه یک قاعده فقهى بحث مى‏شود تا کاربرد آن در استنتاجات و برآیندهاى فقهى معلوم شود. چون ورود شرع به حوزه عدل و داورى نسبت به موارد و مصادیق عدالت تثبیت مى‏شود، لذا فصل‏هاى پایانى به بررسى این دو نکته اختصاص مى‏یابد که مرزبندى‏هاى شرعى چگونه بر عدالت منطبق مى‏شود؟ با وجود رأى شرع در این باره، فهم انسان‏ها از عدالت، چه اعتبارى دارد؟ پس از آن در قسمت پایانى مقاله، به ذکر نکاتى مى‏پردازد که در واقع پیام اصلى مقاله است از جمله اینکه: عدالت، ناظر «اداى حقوق» است، موضوع عدالت، باب ورود به گفتگو و دیالوگ با مکتب‏هاى حقوقى را مى‏گشاید، اسلام از عدالت معناى روشنى را ارائه داده و انسان‏ها را بدان فرا خوانده است و ...
واژه‌های کلیدی: قاعده عدل و انصاف، عدالت، مسائل فقهی، حقوق زنان