حلیت ربای تولیدی و انتاجی در بوتۀ نقد و بررسی

توضیح

در این پژوهش، به اهمیت حرمت ربا در اسلام و گونه‌شناسی انواع آن از دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت پرداخته‌ایم؛ به‌ویژه تقسیم ربای قرضی به استهلاکی و استنتاجی (مصرفی و تولیدی) را که در دوران معاصر، مطرح گردیده است بازخوانی نموده پس از تبیین دیدگاه برخی از فقهای معاصر شیعه در مورد حلیت ربای استنتاجی که در بین فقهای اهل سنت نیز سابقه دارد در بوتة ارزیابی علمی و فقهی نهاده‌ایم و ضمن بررسی و نقد دلایل هشت‌گانۀ اقامه‌شده بر حلیت چنین ربایی، این نکته را به اثبات رسانده‌ایم که هیچ‌گونه تفاوتی بین ربای استهلاکی و استنتاجی از نظر حکم به حرمت به نظر نمی‌رسد چرا که موضوع حرمت در ربای قرضی، قرض با شرط زیاده از طرف قرض‌دهنده است نه قرض‌گیرنده و چنین شرطی در هر دو صورت محقق است و نیز روایاتی که به فلسفه و حکمت حرمت ربای قرضی پرداخته‌اند، ترک تجارت و تولید را از طرف قرض‌دهنده عنوان نموده‌اند نه قرض‌گیرنده و این ترک تجارت از طرف قرض‌دهنده در هر دو صورت استهلاکی و استنتاجی متصور است. بنابراین، دلیلی بر خروج موضوعی یا خروج حکمی ربای انتاجی وجود ندارد.
واژه های کلیدی: استنتاج، قرض، تولید، حرمت، استهلاک، ربا، شرط زیاده.